Bài viết = Phóng viên danh dự Korea.net Hà Thị Hương Giang

“Xứ sở Kimchi” – tên gọi thân thuộc mà chúng ta dành cho Hàn Quốc đủ cho thấy Kimchi là món ăn tiêu biểu của Văn hoá Hàn Quốc nói chung cũng như văn hoá ẩm thực quốc gia này nói riêng. Tại Việt Nam, Kimchi được bày bán ở nhiều siêu thị và dần trở thành món ăn ưa chuộng của một bộ phận người Việt. Chúng ta biết khá rõ về Kimchi, nhưng một hoạt động thú vị liên quan đến món ăn này có tên “Kimjang” vẫn còn khá xa lạ, ít người biết đến. Kimjang, văn hoá làm Kimchi và chia sẻ Kimchi được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại vào năm 2013, chúng đóng vai trò quan trọng trong Văn hoá truyền thống Hàn Quốc, là một phần bản sắc giúp thúc đẩy du lịch Hàn Quốc phát triển thông qua các lễ hội làm Kimchi, là yếu tố tô điểm màu sắc dân tộc cho các thước phim mô tả đời sống đậm chất truyền thống Hàn Quốc.... Để hiểu hơn về Kimjang cũng như nét độc đáo khiến nó được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại, bài viết sẽ cùng các bạn từng bước tìm hiểu nội dung, ý nghĩa của Kimjang.

Vào cuối mỗi mùa thu, khi nhiệt độ bắt đầu lạnh dần là lúc người Hàn Quốc chia sẻ với nhau những điều về Kimjang, muối Kimchi khi nào, thời tiết thế nào, nguyên liệu ra sao. Kimjang được hiểu là việc muối một lượng lớn Kimchi, giúp người Hàn Quốc có đủ rau để sử dụng trong suốt mùa đông dài và lạnh. Kimchi chỉ loại thực phẩm có nguồn gốc rau củ, được lưu trữ dựa vào phương pháp lên men của người Hàn Quốc. Rau củ được tẩm ướp cùng hải sản và các gia vị cần thiết, sau đó để lên men tự nhiên. Theo tài liệu lịch sử ghi chép lại, Kimchi đã có trong thực đơn của người Hàn Quốc từ khoảng trước năm 760. Kimchi là món không thể thiếu trong mỗi bữa ăn của người Hàn Quốc, không phân biệt giai cấp tầng lớp hay vùng miền. Từ những bữa ăn đạm bạc nhất cho đến những bữa tiệc xa xỉ nhất, Kimchi luôn là món ăn phụ không thể thiếu. Với người Việt Nam, nhắc đến Kimchi, người ta nghĩ ngay tới Kimchi cải thảo. Tuy vậy, được biết Hàn Quốc có hơn 100 loại Kimchi, trong đó các rau củ được muối phổ biến nhất là củ cải, cải thảo và dưa chuột.



Kimjang phản ánh sự thích ứng của người Hàn Quốc với hệ sinh thái vùng miền, thể hiện trong văn hoá ẩm thực được sáng tạo dựa trên hiểu biết về môi trường tự nhiên. Cư trú nơi có thời tiết lạnh và mùa đông kéo dài, người Hàn Quốc đã sáng tạo ra cách thức đặc biệt để thích ứng với tự nhiên. Kimjang có mối quan hệ mật thiết với môi trường cư trú của người Hàn Quốc, một lượng lớn Kimchi được muối giúp bảo quản rau củ trong thời gian dài, đáp ứng nhu cầu rau củ cho con người trong suốt mùa đông. Ở Hàn Quốc, mùa đông lạnh khiến các loài cây cối, rau quả khó phát triển, trong khi đó, nếu sấy khô rau củ ở mùa vụ trước mà bảo quản có thể dẫn đến việc mất vị tươi ngon của rau củ, cũng như mất đi chất dinh dưỡng trong quá trình làm khô. Vậy nên, người Hàn Quốc tìm ra cách bảo quản rau củ bằng việc muối Kimchi, vừa có thể bảo quản trong thời gian dài, giữ được chất dinh dưỡng, đặc biệt là rau củ sau khi muối thì thay đổi sang mùi vị thơm ngon khác, dù không còn mùi vị ban đầu nhưng lại sinh ra một mùi vị khác, hấp dẫn và tốt cho sức khoẻ.

Việc chuẩn bị cho Kimjang được thực hiện hàng năm, theo chu kì và theo thời điểm. Cứ vào mỗi mùa xuân, người ta ướp hải sản như tôm và cá cơm với muối, sau đó để chúng lên men. Đến mùa hè, muối hạt được mua và xử lý. Cuối hè, ớt đỏ được sấy khô và nghiền thành bột. Đến cuối thu, các bà nội trợ sẽ xem xét thời tiết sau đó lựa chọn thời điểm thích hợp để muối Kimchi. Nhiệt độ phù hợp là yếu tố quan trọng để Kimchi có thể đạt được hương vị ngon nhất, thường thì thời tiết mát mẻ và ổn định là yếu tố tiên quyết. Người Hàn Quốc có thể cùng nhau muối Kimchi. Sau Kimjang, mỗi gia đình sẽ cùng chia sẻ Kimchi, nói cho nhau nghe về các kỹ thuật tiên tiến và ý tưởng sáng tạo, do đó mà kinh nghiệm, kỹ thuật muối Kimchi được lưu truyền và ngày càng hoàn thiện.



Kimjang được lưu truyền qua nhiều thế hệ thông qua truyền miệng và dựa vào kinh nghiệm gia đình. Những người phụ nữ có vai trò quan trọng trong việc lưu truyền Kimjang.

Kimjang là phong tục ẩm thực có từ lâu đời trên toàn Hàn Quốc. Những người Hàn sống tại nước ngoài cũng có thể tìm kiếm những nguyên liệu cần thiết cho việc làm Kimchi rồi sau đó làm Kimjang. Mặc dù điều kiện địa lý và khí hậu của mỗi vùng miền sẽ quyết định sự đặc trưng của Kimjang tại mỗi khu vực, nhưng về cơ bản thì văn hoá Kimjang trên toàn Hàn Quốc có tính đồng nhất cao. Như nói trước, vì Kimchi là một món ăn không thể thiếu trong văn hoá ẩm thực Hàn Quốc nên người Hàn Quốc dù có sống ở nước ngoài, thường cũng mang theo văn hoá Kimjang, sử dụng Kimchi trong bữa ăn hàng ngày cùng với ẩm thực của quốc gia cư trú.

Kimjang đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hoá của người Hàn Quốc. Thứ nhất, Kimjang, hay nói rộng hơn là “việc muối Kimchi”, chiếm phần quan trọng trong bản sắc văn hoá Hàn Quốc. Kimjang quan trọng đến mức có thể sánh với hệ thống chữ Hangeul hay Cờ Thái Cực. Theo một số tài liệu, bất chấp sự đô thị hoá hay Tây hoá mạnh mẽ, hơn 90% người Hàn Quốc ăn Kimchi do gia đình hay người thân muối tặng. Điều này cho thấy, văn hoá Kimjang mang lại cơ hội gắn kết những thành viên gia đình trong xã hội hiện đại. Việc muối Kimchi và chia sẻ lẫn nhau, đặc biệt là văn hoá muối Kimchi cùng nhau là điểm nổi bật tô đậm cho bản sắc văn hoá của người Hàn Quốc.

Với nhiều người Hàn Quốc, Kimjang là lời nhắc nhở phải luôn phải sống hoà hoà hợp giữa con người và tự nhiên. Kimjang là ví dụ điển hình nhất cho thấy tính sáng tạo độc đáo của con người khi biết tìm hiểu, học hỏi từ tự nhiên và sống hoà hợp với nhịp sống của tự nhiên. Hơn nữa, Kimjang cũng là một bài học điển hình về cách sống thay vì chinh phục, con người lại chung sống hoà hợp với thiên nhiên.

Kimjang, với tư cách là một văn hóa sinh hoạt không thể thiếu để người Hàn Quốc vượt qua mùa đông giá rét, đã giúp một bộ phận không nhỏ người Hàn Quốc nhận ra sự cần thiết của sự sẻ chia. Người Hàn Quốc tuyệt đối không ngó lơ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn hay nghèo đói đến mức không có Kimchi. Vào mỗi mùa Kimjang, các đoàn thể hoạt động tình nguyện, hoạt động xã hội... thường tổ chức các sự kiện quy mô lớn, hay các lễ hội Kimchi vì người nghèo, tạo điều kiện cho hàng ngàn người tham gia muối Kimchi. Tất cả Kimchi ở đây sẽ được tặng cho những ai có hoàn cảnh khó khăn. Qua phong tục chia sẻ Kimchi được muối tại các sự kiện quy mô lớn này, thành viên trong xã hội Hàn Quốc được xích gần lại, chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau khiến mối quan hệ giữa các thành viên trong xã hội trở nên bền chặt hơn.



Có lẽ vì tính sáng tạo, ý nghĩa cũng như tầm quan trọng của Kimjang mà Kimjang, việc muối và chia sẻ Kimchi (Kimjang, making and sharing kimchi) đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại vào tháng 12 năm 2013. Hiểu thêm về Kimjang lại càng yêu hơn Kimchi, một món ăn không chỉ tốt cho sức khoẻ, dân dã nhưng lại tinh tế, là sự sáng tạo của con người Hàn Quốc trong việc am hiểu và chung sống hoà hợp với thiên nhiên.

Nếu một lần ghé thăm Hàn Quốc, các bạn hãy thử quan sát, chúng ta sẽ thấy Kimchi ở hầu hết các bữa ăn, Kimchi cũng làm nguyên liệu chế biến rất nhiều món ăn. Hy vọng Kimjang cũng như Kimchi sẽ luôn là nét văn hoá đặc trưng, làm nền tảng cho văn hoá truyền thống Hàn Quốc phát triển bền vững, phát huy vai trò của văn hoá truyền thống trong nền kinh tế hiện đại, đồng thời là điểm nhấn ẩm thực để du khách có những giây phút trải nghiệm Hàn Quốc ấn tượng, khó quên.

hrhr@korea.kr

* Bài viết này đã được viết bởi một phóng viên danh dự của Korea.net. Đoàn phóng viên danh dự chúng tôi có mặt ở khắp nơi trên thế giới, và họ luôn nỗ lực để chia sẻ tình yêu và lòng nhiệt huyết đối với tất cả mọi thứ của Hàn Quốc với Korea.net.