Bài viết = Phóng viên danh dự Korea.net Vũ Đỗ Hải Hà

Như chúng ta đã biết, Hàn Quốc cũng giống như bao quốc gia Châu Á khác đã từng trải qua thời kì phong kiến huy hoàng, đặc biệt hưng thịnh nhất vào thời đại Joseon, có thể nói giai đoạn này đã giúp cả bán đảo Triều Tiên có bước biến chuyển lớn về mọi mặt, đời sống dân cư ấm no, hạnh phúc. Ta không thể không kể đến công trình quần thể lăng mộ hoàng gia Joseon Wangneung, đây được xem là biểu tượng quyền lực, ghi nhận lịch sử rực rỡ một thời của người Hàn Quốc, cùng đến thăm và tìm hiểu di tích vĩ đại này nhé!

Triều đại Joseon đã trải qua tổng cộng 27 đời vua, bắt đầu từ vua Taejo và kết thúc ở thời kì trị vì của vua Sunjong. Sau 600 năm, nhờ những ngôi mộ các vị vua, hoàng hậu, lẫn những người được phong tước hiệu thời Joseon này (gọi chung là Wangneung, tiếng Hàn: 왕릉), chúng ta phần nào hiểu được một vài khía cạnh lịch sử thông qua chúng. Đặc biệt, quần thể tổng cộng hơn 40 ngôi mộ bảo tồn khá tốt, hoàn toàn không bị hư hại. Vì thế năm 2009, UNESCO đã công nhận công trình là di sản văn hóa thế giới nổi bật của nhân loại (trừ 2 ngôi mộ Jereung, Hureung hiện ở phía Bắc Triều Tiên).

Do ảnh hưởng từ hoàn cảnh chính trị, quần thể lăng mộ hoàng gia Joseon Wangneung được xây dựng tại vị trí phù hợp với triết lý Nho giáo và phong thủy thời bấy giờ: phía nam giáp mặt với nước, đằng sau bao quanh bởi những ngọn đồi, xa xa là núi non trùng điệp. Lý tưởng nhất để xây dựng công trình này là nó nằm ở nơi hẻo lánh, tạo ra không gian linh thiêng hài hòa với khung cảnh xung quanh. Hầu hết các lăng mộ đều tọa lạc tại vùng ngoại ô Hanyang (tên cũ của thủ đô Seoul) để nhà vua có thể dễ dàng đến thăm và về trong ngày.



Cấu trúc độc đáo của quần thể lăng mộ hoàng gia Joseon Wangneung chia thành ba phần: khu vực lối vào tượng trưng cho thế giới trần gian (bao gồm: Jaesil – nhà của những người canh giữ lăng mộ, ao, cầu Geumcheongyo); khu vực Jehyang nơi tổ chức tang lễ thờ cúng theo nghi thức hoàng gia (bao gồm: cổng Hongsalmun, đền Jeongjagak, Subokbang – nơi sống của các sĩ quan bảo vệ lăng mộ); khu vực linh thiêng dành cho người đã khuất (bao gồm: Bigak – kiến trúc nhà có bia đá ghi tên vua và hoàng hậu phía trước, phía sau ghi nhận công trạng nhà vua đạt được, Neungchim – nơi chôn cất thi thể).

Từ cổng Hongsalmun màu đỏ dựng lên bởi hai cột trụ dẫn lối đến Chamdo, đây là hai con đường lát đá tới đền Jeongjagak: con đường cao hơn gọi là Sindo (nghĩa là “con đường thần thánh” – lối đi của những vị vua đã khuất), ngược lại con đường thấp gọi là Eodo (nghĩa là “con đường hoàng gia” – lối đi của những vị vua còn sống). Ngày nay, theo phong tục, du khách tham quan Wangneung chỉ được phép đi bằng Eodo.

Bên cạnh đó, du khách có dịp chiêm ngưỡng nhiều bức tượng bằng đá chạm khắc hình các quan chức hay nhiều con vật khác nhau (trong đó có haetae hay giải trãi – sinh vật thần thoại hình thù giống con dê, được tin là bảo vệ công bằng lẽ phải, tránh khỏi mọi sự xấu xa) được dựng lên trước khu mộ dẫn vào Chimjeon – ngôi nhà tổ chức lễ tưởng niệm. Đặc biệt, tổ tiên người Hàn khá khéo léo trong việc thiết kế gò đất bên dưới Neungchim theo kiểu uốn cong nhẹ nhàng, thay vì tạo góc cạnh, việc làm này biểu thị cho phẩm giá cao quý của hoàng tộc, đồng thời giảm thiểu thiệt hại đến môi trường tự nhiên.



Trong triều đại Joseon, toàn bộ những sự kiện hay nghi lễ lớn được ghi chép vào các cuốn sách có tên Uigwe (chúng ra mắt vào đầu thế kỉ XV và tiếp tục đến đầu thế kỉ XX). Văn bản này hỗ trợ giải thích nhiều quy trình chi tiết bằng hình minh họa vẽ tay khá công phu. Vì thế chúng trở thành tài liệu lịch sử vô giá lưu truyền đến hiện tại giúp các thế hệ sau tham khảo, nhằm tổ chức những buổi lễ hay sự kiện tương tự theo cách truyền thống, giảm thiểu sai sót.

Đối với quốc tang thời Joseon, người ta sử dụng ba Uigwe chính là: Gukjang Dogam (ghi chép toàn bộ những gì phải chuẩn bị cho một lễ tang đúng nghĩa), Binjeon Dogam (được chuẩn bị khi chăm sóc thi thể cho quốc vương), Saneung Dogam (dùng vào việc xây lăng mộ). Nhờ nguồn tư liệu quý báu này, quan chức Joseon dễ dàng làm đúng thủ tục các nghi thức tang lễ cho vị vua tiền nhiệm mà không gặp vấn đề khó khăn nào.



Nếu cuộc sống lúc sinh thời của vua chúa là tại cung điện nguy nga tráng lệ thì sau khi mất, các Wangneung chính là nơi họ yên nghỉ và tận hưởng thời gian ở “thế giới bên kia”. Hình dáng, vị trí, kích thước của Wangneung ngoài việc phản ánh tình hình chính trị thời kì đó, chúng còn cho thấy văn hóa đạo đức Nho giáo ảnh hưởng nhiều như thế nào. Đồ sộ nhất có thể kể đến Donggureung với ý nghĩa “9 ngôi mộ ở phía đông”, cụm lăng mộ này hiện tọa lạc tại thành phố Guri, tỉnh Gyeonggi-do. Donggureung đại diện cho mẫu kiến trúc lăng mộ hoàng gia đẹp nhất thời Joseon, khởi công năm 1408 bởi vua Taejong (1367 – 1422) theo lời khuyên của học giả Tân Nho giáo đồng thời là Lãnh Nghị Chính (chức quan cao cấp nhất Joseon, đứng đầu Nghị Chính Phủ) Ha Ryun (1347 – 1416).



Bên cạnh đó, đáng chú ý là Geonwolleung, nơi chôn cất vị vua đầu tiên sáng lập triều Joseon – Taejo (1335 – 1408), với diện tích 1970 km2. Geonwolleung nằm ở vị trí xa nhất trong quần thể Donggureung bao quanh bởi những hàng thông xanh, mô phỏng theo Hyeolleung – lăng mộ của vua Gongmin thuộc vương triều Goryeo. Ngoài vị trí đẹp đáng ngạc nhiên, ngôi mộ này còn tạo ấn tượng vì câu chuyện những ngọn cỏ được trồng tại đây. Theo đó, vua Taejo từng trải qua cuộc sống với nhiều mối bận tâm về việc tranh giành vương quyền khi ông còn sống, ông luôn day dứt một nỗi nhớ khôn nguôi về quê nhà Hamheung (thủ phủ tỉnh Hamgyongnam-do, thuộc Bắc Triều Tiên).

Nhưng khi mất ông lại được con trai mình là Taejong chôn cất trong phạm vi 80 ri (khoảng 30 km) kể từ Hanyang, khoảng cách này quá xa so với Hamheung. Vì thế, vua Taejong đã bù đắp phần nào nỗi nhớ quê của cha mình bằng việc lấy những ngọn cỏ trực tiếp từ Hamheung về trồng lên trên mộ vua Taejo. Một truyền thuyết khác cho thấy Geonwolleung khá linh thiêng là năm 1592, quân đội Nhật Bản từng xâm lược Triều Tiên và cố ý đốt phá ngôi mộ nhưng thất bại vì nó không chịu bắt lửa, dẫn đến theo “Biên niên sử vua Sukjong” có ghi chép là ông đã từ bỏ kế hoạch tân trang ngôi mộ sau khi nghe câu chuyện trên. Trải qua bao thăng trầm, cải tạo, sửa chữa nhiều lần kể từ khi xây dựng năm 1408, Geonwolleung vẫn giữ được hình thức ban đầu (dựa trên thông tin từ Gukjo Oryeui – cuốn sách mô tả 5 nghi thức lớn của nhà nước Joseon). Geonwolleung còn mang ý nghĩa to lớn về mặt lịch sử, nghệ thuật, học thuật đối với người dân xứ sở Kimchi, là nguồn tư liệu quý báu cần được gìn giữ cẩn thận.



Joseon Wangneung kết thúc với việc xây dựng hai ngôi mộ cuối cùng là Hong-neung và Yu-neung, cả hai đều nằm ở thành phố Namyangju thuộc tỉnh Gyeonggi-do.

Hong-neung là nơi chôn cất vua Gojong (1852 – 1919) và vợ ông – hoàng hậu Myeongseong (1851 – 1895). Yu-neung tiếp giáp với Hong-neung – nơi an nghỉ của vua Sunjong (1874 – 1926) và vợ là hoàng hậu Sunmyeonghyo (1872 – 1940), Sunjeonghyo (1894 – 1966). Đặc biệt, Hong-neung sở hữu dàn tượng đá biểu thị các linh vật thần thánh có hình dáng voi, hươu cao cổ, lạc đà, sư tử, thậm chí là cả người với hình hài các vị quan, tướng lĩnh. Ý nghĩa của chúng theo người xưa là nhằm canh giữ an toàn, bảo vệ nơi yên nghỉ của vua; số lượng, vị trí đặt những bức tượng đá tại Hong-neung cũng khá khác so với các ngôi mộ còn lại trong quần thể Joseon Wangneung.



Tuy vương triều hưng thịnh Joseon không còn nữa, nhưng chính nghi lễ tưởng nhớ tổ tiên đã làm tăng giá trị cho khu lăng tẩm Wangneung. Trong đó Sanreung Jerye chính là nghi lễ dành cho vua và hoàng hậu Joseon, thể hiện lòng tôn kính, sự hiếu thảo của hậu duệ dòng dõi hoàng tộc đối với công lao to lớn từ tổ tiên. Thật khó để thấy được nghi thức nào tồn tại như vậy suốt quá trình 600 năm lịch sử trên thế giới. Hiện nay Hiệp hội hoàng gia Lee Jeonju vẫn còn lưu giữ truyền thống này.

Quần thể lăng mộ hoàng gia Joseon Wangneung là hiện thân cho dấu vết lịch sử 500 năm một vương triều phồn vinh, bên cạnh đó sự tồn tại của chúng còn kết nối với ý nghĩa về mặt tâm linh giữa con người quá khứ và hiện tại. Có dịp đến thăm những ngôi mộ này chúng ta mới thấy hết được không khí thiêng liêng còn vương vấn, tất cả toát lên vẻ đẹp trang trọng tại vùng đất sinh sống của “những vị thần” này. Hi vọng nhiều thế kỉ nữa trôi qua, giá trị lịch sử của Joseon Wangneung mãi được trường tồn, trân trọng.

(Nguồn ảnh:
K-HERITAGE.TV, Quỹ Di sản Văn hóa Hàn Quốc, Cục Di sản Văn hóa Hàn Quốc
http://www.k-heritage.tv/vod/embed/Mzc4LDEzMTYz)

hrhr@korea.kr

* Bài viết này đã được viết bởi một phóng viên danh dự của Korea.net. Đoàn phóng viên danh dự chúng tôi có mặt ở khắp nơi trên thế giới, và họ luôn nỗ lực để chia sẻ tình yêu và lòng nhiệt huyết đối với tất cả mọi thứ của Hàn Quốc với Korea.net.