Bài viết từ Phóng viên danh dự Korea.net Hoàng Xuân Tùng

Trong hành trình phát triển quan hệ giữa hai quốc gia, ngôn ngữ không chỉ đơn thuần là phương tiện giao tiếp, mà còn là cây cầu nối liền những khác biệt về văn hóa, lịch sử và con người. Với Việt Nam và Hàn Quốc, kể từ khi chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1992, cây cầu ấy đã ngày một được bồi đắp bằng sự tin tưởng, hợp tác và sẻ chia. Trải qua hơn ba thập kỷ, mối quan hệ ấy đã vươn mình mạnh mẽ, từ những bước đi đầu tiên còn đầy dè dặt trở thành “Đối tác chiến lược toàn diện” - một minh chứng cho tình hữu nghị bền chặt và sự đồng hành không ngừng giữa hai dân tộc.

Thế nhưng, đằng sau những cú bắt tay mang tầm quốc gia, những cuộc hội đàm quan trọng hay những chương trình giao lưu văn hóa đầy cảm xúc, ít ai chú ý đến những người giữ vai trò lặng thầm nhưng vô cùng thiết yếu - đó chính là các phiên dịch viên. Họ là người truyền tải không chỉ ngôn từ, mà còn là tinh thần, cảm xúc và sắc thái văn hóa của từng câu nói, từng ánh mắt, từng cái gật đầu. Họ chính là những “người dẫn chuyện” thầm lặng, góp phần làm nên sự thấu hiểu, đồng cảm và kết nối sâu sắc giữa hai đất nước.

Trong số những người gắn bó trọn vẹn với sứ mệnh cao cả ấy, không thể không nhắc đến chị Lee Jung Sook - phiên dịch viên kỳ cựu đã dành gần 30 năm cuộc đời mình để làm “cầu nối ngôn ngữ” giữa Hàn Quốc và Việt Nam. Từ các sự kiện ngoại giao cấp cao đến những buổi giao lưu văn hóa thường nhật, chị Lee không chỉ đơn thuần là phiên dịch viên, mà còn là nhân chứng cho từng bước phát triển của mối quan hệ Việt - Hàn, là người góp phần vun đắp tình hữu nghị qua từng câu nói đầy tâm huyết và trách nhiệm.

Với vai trò hiện tại là Trưởng khoa Thông biên dịch Hàn - Việt tại Trường Cao học Ngoại ngữ Seoul (SUFS, tiếng Hàn: 서울외국어대학원대학교), trong tháng 5 vừa qua, chị đã tích cực giới thiệu chương trình đào tạo của trường đến các bạn trẻ Việt Nam có mong muốn trở thành phiên dịch viên chuyên nghiệp và ấp ủ giấc mơ du học Hàn Quốc. Thông qua các buổi giao lưu trực tiếp và trực tuyến, chị đã chia sẻ nhiều thông tin thực tiễn, kinh nghiệm nghề nghiệp cũng như cơ hội học tập tại Hàn Quốc, góp phần truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ phiên dịch viên tương lai. Dự kiến trong thời gian tới, chị sẽ tiếp tục chia sẻ và thúc đẩy hợp tác giữa SUFS và các đơn vị đào tạo trong nước nhằm phát triển nguồn nhân lực ngành ngôn ngữ và phiên dịch Hàn - Việt.



Ấn tượng trước hành trình bền bỉ và đầy cảm xúc ấy, phóng viên danh dự Korea.net đã có cơ hội kết nối và phỏng vấn chị Lee Jung Sook. Cuộc phỏng vấn lần này không chỉ để lắng nghe, mà còn để tri ân những đóng góp thầm lặng của người phụ nữ đã dành cả trái tim mình cho công việc kết nối hai nền văn hóa tưởng như xa cách, nhưng thực ra lại gần nhau hơn qua từng lời dịch. Chắc chắn các độc giả Korea.net sẽ không thể rời mắt bởi những câu chuyện sắp tới mà chị Lee Jung Sook sẽ chia sẻ.


PV: Xin chào Lee Jung Sook! Rất cảm ơn chị đã nhận lời tham gia buổi phỏng vấn cùng với phóng viên danh dự Korea.net. Đầu tiên, chị có thể giới thiệu đôi chút về bản thân và cơ duyên của chị với công việc biên phiên dịch cho độc giả Korea.net biết được không?

Xin chào các bạn độc giả Korea.net. Tôi là Lee Jung Sook, hiện đang đảm nhiệm vai trò Trưởng khoa Biên phiên dịch Hàn - Việt tại SUFS. Trước đây, tôi từng làm việc tại Tổng Lãnh sự quán Hàn Quốc tại TP. Hồ Chí Minh, Đại sứ quán Hàn Quốc tại Việt Nam và Tòa thị chính Seoul trong vai trò phiên dịch viên. Sau đó, tôi tiếp tục làm việc với tư cách phiên dịch viên tự do, là cố vấn quốc gia về Việt Nam và thành viên tư vấn thuộc Hội đồng Tỉnh trưởng các địa phương Hàn Quốc.

Mối lương duyên giữa tôi với Việt Nam bắt đầu từ tháng 3 năm 1992, khi tôi theo học chuyên ngành Tiếng Việt tại Trường Đại học Ngoại ngữ Busan. Sau nhiều năm gắn bó và học tập, tôi đã hoàn thành chương trình Tiến sĩ tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội. Việt Nam từ lâu đã trở thành một phần rất đặc biệt trong cuộc đời tôi.



PV: Điều gì đã thôi thúc chị gắn bó với vai trò là phiên dịch viên giữa Hàn Quốc và Việt Nam trong suốt thời gian qua?

Ngay từ khi còn là sinh viên theo học ngành tiếng Việt, tôi đã có cơ hội được làm việc tại Tổng Lãnh sự quán Hàn Quốc tại TP. Hồ Chí Minh với vai trò là thư ký phiên dịch cho Tổng Lãnh sự. Công việc đầu tiên ấy đã đưa tôi đến với thế giới biên phiên dịch một cách rất tự nhiên.

Thậm chí, tôi còn bắt đầu công việc trước cả khi tốt nghiệp đại học nên không thể tham dự lễ tốt nghiệp. Những ký ức về thời gian làm việc đầu tiên ấy, dù đầy bỡ ngỡ nhưng cũng thật quý giá, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong hành trình sự nghiệp của tôi.

PV: Chị đã có kinh nghiệm phiên dịch trong những lĩnh vực cụ thể nào? Có sự khác biệt đáng kể nào giữa các lĩnh vực đó không?

Kinh nghiệm phiên dịch của tôi trải dài ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Từ Tổng Lãnh sự quán, Đại sứ quán, Quỹ Quốc tế hóa (KLAFIR) trực thuộc Bộ Hành chính và An toàn Hàn Quốc, đến Tòa thị chính Seoul,... mỗi nơi đều yêu cầu phiên dịch ở lĩnh vực khác nhau, không có giới hạn cụ thể nào cả.

Tôi đã từng phiên dịch trong các chủ đề như ngoại giao, thương mại, kinh tế, chính trị, xã hội, y tế, tư pháp, cảnh sát, pháp luật, tài chính, khoa học công nghệ, chính phủ điện tử, xây dựng, hành chính công, quốc phòng, môi trường, văn hóa, nghệ thuật,... gần như không có lĩnh vực nào tôi chưa từng trải qua.

Sự khác biệt giữa các lĩnh vực nằm ở hệ thống thuật ngữ chuyên ngành, nhưng về bản chất công việc thì không khác nhau quá nhiều. Tính đến nay, từ khi bắt đầu công việc vào cuối năm 1995, tôi đã có hơn 29 năm làm công việc phiên dịch. Đó là một chặng đường dài với rất nhiều trải nghiệm đáng nhớ.



PV: Xin chị chia sẻ về điểm khác biệt chính giữa việc dịch cho các cuộc họp thường và dịch cho các cuộc họp cấp cao.

Phần lớn công việc của tôi liên quan đến các tổ chức chính phủ và cơ quan công quyền nên tôi ít khi nhận phiên dịch cho các doanh nghiệp, nhất là khi lịch trình bị trùng lặp. Do đó, khi được mời dịch cho doanh nghiệp, tôi thường phải từ chối hoặc giới thiệu cho các đồng nghiệp, hậu bối khác.

Với các cuộc họp, dù là họp giữa các cán bộ quản lý cấp trung hay cấp cao, yếu tố tiên quyết vẫn là chuẩn bị kỹ lưỡng. Nắm vững nội dung, nghiên cứu tài liệu chu đáo và luyện tập kỹ càng là điều kiện cần để hoàn thành tốt buổi phiên dịch. Nếu làm được như vậy, dù cấp độ họp có khác nhau, công việc cũng không có quá nhiều áp lực hay khác biệt đáng kể.



PV: Nghề phiên dịch đòi hỏi tính bảo mật cao, đặc biệt là trong các cuộc họp cấp cao. Chị nghĩ sao về vấn đề này và làm thế nào để đảm bảo tuyệt đối sự bảo mật thông tin?

Khi đảm nhiệm phiên dịch trong các cuộc họp cấp cao, chúng tôi thường phải ký cam kết bảo mật thông tin. Đây là nguyên tắc bắt buộc, không chỉ là trách nhiệm nghề nghiệp mà còn là đạo đức nghề nghiệp. Trước khi bất kỳ thông tin nào được công bố chính thức, chúng tôi tuyệt đối không được chia sẻ ra bên ngoài. Thậm chí việc chụp ảnh bằng điện thoại di động tại hiện trường cũng bị nghiêm cấm. Có trường hợp nếu vi phạm, nội dung có thể bị rò rỉ lên báo chí.

Đặc biệt với những cuộc đàm phán giữa các cơ quan chính phủ hai nước, yêu cầu bảo mật còn nghiêm ngặt hơn nữa. Sau khi phiên dịch xong, toàn bộ tài liệu giấy đã in sẽ được nộp lại cho đơn vị tổ chức, còn các file mềm cũng phải xóa khỏi máy tính cá nhân. Có những buổi họp mà tài liệu không được cung cấp trước, tôi buộc phải đến địa điểm trước 3-4 tiếng để nghe giải thích về nội dung phiên dịch. Dù trong tình huống đó có phần lo lắng, nhưng tôi luôn cố gắng thích ứng để đảm bảo buổi phiên dịch diễn ra suôn sẻ và trọn vẹn nhất.

PV: Tiếng Việt không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ của chị. Đã có trường hợp nào chị không hiểu ý người nói hoặc khi chị dịch, người nghe không hiểu không? Trong tình huống như vậy, chị đã xử lý như thế nào để đảm bảo thông điệp được truyền tải chính xác?

Một trong những phẩm chất quan trọng nhất của người phiên dịch là khả năng lắng nghe và thấu hiểu người đối diện. Là người Hàn Quốc, tôi luôn đặt trọng tâm vào việc hiểu đúng từng lời nói, từng sắc thái của người Việt, vì chỉ khi hiểu chính xác, tôi mới có thể truyền đạt đầy đủ và trung thực nhất thông điệp.

Để rèn luyện điều đó, tôi duy trì thói quen nghe đài, xem tin tức tiếng Việt mỗi ngày trong suốt gần 30 năm qua. Vào mỗi buổi sáng, ngay sau khi thức dậy, tôi cũng bắt đầu ngày mới với chương trình “Chào buổi sáng” của VTV1. Tôi cũng đặc biệt luyện nghe tiếng Việt theo từng vùng miền để hiểu được sự đa dạng trong phát âm và từ vựng. Nếu trong cuộc họp có từ viết tắt tiếng Anh hoặc tên tổ chức quốc tế nghe hơi lạ lạ, tôi sẽ chủ động yêu cầu diễn giải lại để hiểu rõ hơn. Trong trường hợp phát âm tiếng Anh khác biệt khiến tôi không nghe được chính xác, tôi sẽ lịch sự đề nghị đánh vần từng chữ cái. Tuy nhiên, nhờ vào sự chuẩn bị tài liệu kỹ lưỡng trước đó nên những tình huống bất ngờ như vậy cũng rất hiếm xảy ra.



PV: Việc phiên dịch không đơn thuần chỉ là ngôn ngữ, mà còn bao gồm cả yếu tố văn hóa. Chị đã làm thế nào để truyền tải đúng tinh thần văn hóa, sắc thái biểu cảm giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong quá trình dịch?

Một người phiên dịch giỏi không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt từ ngữ đơn thuần mà cần truyền tải cả “ý tại ngôn ngoại” - tức là những tầng ý nghĩa ẩn sau câu chữ, những đặc điểm văn hóa, tinh thần dân tộc trong lời nói của từng nhân vật.

Đặc biệt trong phiên dịch song ngữ Hàn - Việt, rất nhiều yếu tố mang tính văn hóa cần được xử lý một cách tinh tế. Ví dụ, tiếng Việt có cách xưng hô phân biệt rất rõ ràng theo tuổi tác, giới tính, mối quan hệ xã hội,... trong khi tiếng Hàn có hệ thống kính ngữ và cách thể hiện sự tôn trọng rất chi tiết. Người phiên dịch phải cực kỳ linh hoạt trong việc lựa chọn từ ngữ tương ứng giữa hai ngôn ngữ, làm sao để giữ được sự trang trọng mà không làm sai lệch thông điệp.

Tôi cũng nhận thấy rằng, chỉ cần một lỗi nhỏ trong cách xưng hô cũng có thể khiến người nghe cảm thấy không thoải mái. Vì vậy, tôi luôn chú ý học hỏi và cập nhật từng nét nhỏ trong văn hóa, lối nói, cách thể hiện cảm xúc của cả hai nước. Đó chính là điều giúp cho cuộc phiên dịch trở nên “sống động” và có hồn hơn rất nhiều.

PV: Đã bao giờ chị gặp tình huống phiên dịch “khó đỡ” hoặc bất ngờ “trên trời rơi xuống” chưa? Nếu có, chị có thể kể lại và chia sẻ cách chị đã xử lý tình huống đó như thế nào không?

Thật ra, mỗi buổi phiên dịch đều là một hành trình đầy thách thức và luôn đòi hỏi sự tập trung cao độ. Vì hiếm khi nào sự kiện diễn ra đúng như kịch bản đã chuẩn bị, nhất là trong các buổi họp hoặc hội nghị. Bất cứ câu hỏi nào cũng có thể xuất hiện bất ngờ mà không hề được báo trước. Chính vì vậy, tôi luôn phải giữ mình trong trạng thái căng mình lắng nghe, sẵn sàng ứng biến.

Đặc biệt, với các buổi phiên dịch cấp cao, tôi còn phải tính toán đến cả thời gian di chuyển, khoảng cách, lịch trình,... Mọi thứ cần được chuẩn bị kỹ lưỡng nhưng cho dù có chuẩn bị bao nhiêu đi nữa, tình huống phát sinh vẫn luôn xảy ra.

Chính điều đó lại tạo nên giá trị thật sự của người phiên dịch: không chỉ là giỏi chuyên môn mà còn cần bản lĩnh để ứng phó linh hoạt trong mọi tình huống. Nói cách khác, một người phiên dịch giỏi không thể chỉ làm theo đúng những gì đã được chuẩn bị sẵn. Mà còn cần cảm nhận được bầu không khí tại hiện trường và dẫn dắt nhịp độ, tạo nên sự gắn kết trong giao tiếp giữa hai bên.



PV: Ngôn ngữ thường xuyên thay đổi theo xu hướng xã hội. Chị làm cách nào để luôn cập nhật và duy trì khả năng ngôn ngữ tốt nhất, kể cả tiếng Hàn và tiếng Việt?

Đúng như anh nói, ngôn ngữ không ngừng biến đổi theo thời gian. Mỗi ngày, xã hội lại sinh ra thêm những từ mới, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ như AI chẳng hạn.

Vì thế, việc cập nhật kiến thức hằng ngày là điều không thể thiếu. Tôi duy trì thói quen đọc báo và xem tin tức mỗi ngày. Với tiếng Việt, tôi thường đọc VnExpress và theo dõi VTV1 để nắm bắt cả thời sự lẫn cách dùng từ mới của người trẻ.

Còn với tiếng Hàn, khi gặp từ mới, tôi luôn so sánh, tra cứu để hiểu thật chính xác sắc thái và cách sử dụng trong ngữ cảnh thực tế. Việc học ngôn ngữ, với tôi, là một hành trình không có điểm dừng.

PV: Chị đánh giá thế nào về sự phát triển của tiếng Hàn tại Việt Nam và ngược lại sự quan tâm đến tiếng Việt tại Hàn Quốc trong những năm gần đây?

Tôi cảm nhận rất rõ sự phát triển vượt bậc của tiếng Hàn tại Việt Nam trong những năm gần đây. Các trung tâm tiếng Hàn mọc lên ngày càng nhiều, nhiều trường đại học cũng thành lập khoa Hàn Quốc học. Điều đáng mừng là tiếng Hàn còn được lựa chọn làm ngoại ngữ phổ biến trong nhiều trường phổ thông, cho thấy sự yêu thích của giới trẻ dành cho ngôn ngữ này.

Cùng lúc đó, phương pháp giảng dạy tiếng Hàn tại Việt Nam cũng đang ngày càng hoàn thiện và phát triển. Còn tại Hàn Quốc, tiếng Việt cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt. Một phần là vì có hàng chục nghìn doanh nghiệp Hàn Quốc đã đầu tư tại Việt Nam, nên những người biết tiếng Việt có lợi thế rất lớn trong thị trường việc làm.

Khi tôi bắt đầu học tiếng Việt vào tháng 3 năm 1992, lúc ấy ở Hàn Quốc chỉ có hai trường đại học có khoa tiếng Việt: một ở Seoul và một ở Busan. Nhưng hiện nay, số lượng trường giảng dạy tiếng Việt đã tăng lên đáng kể. Điều đó cho thấy tầm quan trọng ngày càng lớn của mối quan hệ Việt - Hàn trên nhiều lĩnh vực.

PV: Công việc của chị có bao giờ khiến chị cảm thấy bị “vô hình” dù giữ vai trò quan trọng không? Chị cảm thấy thế nào về điều đó?

Tôi lại cảm thấy rất phù hợp với vai trò “vô hình” như anh đã đề cập (cười). Làm phiên dịch chính là như vậy đấy. Ta không phải là nhân vật chính, mà là người âm thầm kết nối những cuộc trò chuyện, những nền văn hóa, và cả những trái tim. Tôi thấy công việc này thật sự phù hợp với tính cách của mình, bởi tôi vốn là một người hướng nội.

Mọi người thường nghĩ tôi là người cởi mở, hoạt bát, nhưng thật ra tôi khá nhút nhát và hay ngại ngùng khi tiếp xúc với người lạ. Nghề phiên dịch cho tôi cơ hội được đứng phía sau, quan sát, lắng nghe và chỉ lên tiếng khi cần thiết. Tôi không cần phải nói những lời xã giao vô nghĩa, mà chỉ nói những điều thật sự cần thiết, có giá trị.

Với tôi, đó là một niềm hạnh phúc. Chỉ cần giữ sức khỏe tốt, đặc biệt là giọng nói và cổ họng, thì đây chính là nghề tuyệt vời nhất!

PV: Ngoài phiên dịch, chị có tham gia vào các hoạt động giao lưu văn hóa hoặc giáo dục nào giữa Hàn Quốc và Việt Nam không?

Thú thật là công việc phiên dịch đã chiếm trọn quỹ thời gian của tôi.

Chỉ riêng việc nhận lời tham gia các chương trình phiên dịch trong các sự kiện văn hóa thôi cũng đã khiến tôi không còn thời gian trống. Thường thì cuối tuần tôi cũng bận rộn chuẩn bị tài liệu, dịch thuật và sắp xếp cho các sự kiện sắp tới.

Vì vậy, tôi chưa từng thật sự tham gia vào một hoạt động giao lưu văn hóa nào ngoài công việc phiên dịch cả. Dù vậy, tôi vẫn cảm thấy vô cùng biết ơn, vì chính công việc này đã cho tôi cơ hội được tiếp xúc, đồng hành cùng rất nhiều chương trình văn hóa đặc sắc giữa hai nước.



PV: Chị mong muốn điều gì cho mối quan hệ hợp tác song phương giữa Hàn Quốc và Việt Nam trong tương lai, từ góc độ của một phiên dịch viên?

Việt Nam và Hàn Quốc hiện đã nâng cấp quan hệ lên “Đối tác chiến lược toàn diện”. Điều này mở ra rất nhiều cơ hội để hai nước tăng cường hợp tác sâu rộng trên mọi lĩnh vực.

Từ góc độ của một người làm công việc phiên dịch viên, tôi mong rằng chúng ta sẽ cùng xây dựng những kết nối không chỉ trên giấy tờ, mà cả trong trái tim, nơi sự thấu hiểu, tôn trọng và đồng hành cùng phát triển luôn hiện diện.

Tôi tin rằng mối quan hệ này sẽ ngày càng bền vững, sâu sắc và cả hai bên đều cùng phát triển, cùng tiến bước.

PV: Chị có lời khuyên nào dành cho các bạn trẻ Việt Nam đang học tiếng Hàn và mong muốn trở thành phiên dịch viên chuyên nghiệp không?

Nếu bạn muốn trở thành phiên dịch viên, điều đầu tiên là: Hãy học thật chăm chỉ!

Nhưng để học chăm chỉ, bạn phải thực sự yêu tiếng Hàn, bao gồm yêu cả đất nước và con người Hàn Quốc. Đồng thời, cũng phải dành tình cảm sâu sắc cho tiếng Việt và bản sắc Việt Nam của mình. Có như vậy, việc học mới trở nên nhẹ nhàng và đầy cảm hứng. Luôn giữ tinh thần học hỏi khiêm tốn, luôn sẵn sàng tiếp nhận cái mới và không ngừng rèn luyện mỗi ngày, đó là bí quyết không chỉ để giỏi hơn, mà còn để tồn tại lâu dài với nghề.

Ngôn ngữ luôn thay đổi. Mỗi ngày đều có những từ mới ra đời, và xã hội thì không ngừng vận động. Vì vậy, để trở thành một phiên dịch viên xuất sắc, bạn cần có khả năng nghe nói tốt, có kiến thức nền tảng vững chắc để hiểu được những chuyển động xã hội. Bên cạnh đó, đừng bỏ qua việc học các thuật ngữ chuyên ngành. Hãy không ngừng nghiên cứu, tìm tòi và đào sâu kiến thức của bản thân.

Bản thân tôi cũng vậy, Mỗi ngày tôi đều học từ các phương tiện truyền thông báo chí. Học nữa, học mãi. Học mỗi ngày. Hãy học đi nhé!



PV: Một lần nữa, xin chân thành cảm ơn chị Lee Jung Sook đã dành thời gian trò chuyện cùng phóng viên danh dự Korea.net. Kính chúc chị thật nhiều sức khỏe và luôn giữ vững ngọn lửa đam mê để tiếp tục truyền cảm hứng cho các bạn trẻ Việt Nam trên hành trình theo đuổi nghề biên phiên dịch Hàn - Việt!

hrhr@korea.kr

* Bài viết này đã được viết bởi một phóng viên danh dự của Korea.net. Đoàn phóng viên danh dự chúng tôi có mặt ở khắp nơi trên thế giới, và họ luôn nỗ lực để chia sẻ tình yêu và lòng nhiệt huyết đối với tất cả mọi thứ của Hàn Quốc với Korea.net.