Bài viết từ Phóng viên danh dự Korea.net Hoàng Xuân Tùng

Không ai mong muốn mình trở thành người tị nạn. Không ai muốn phải rời xa mái nhà thân quen, để lại phía sau quê hương, gia đình và tất cả những gì từng thuộc về mình, chỉ để tìm kiếm sự an toàn tối thiểu giữa thế giới đầy biến động. Nhưng thực tế phũ phàng là hàng triệu người trên khắp thế giới đang phải đối mặt với điều đó mỗi ngày. Chiến tranh, xung đột vũ trang, đàn áp chính trị, thiên tai hay khủng hoảng kinh tế khiến họ buộc phải rời bỏ nơi chôn nhau cắt rốn, mang theo những vết thương cả về thể chất lẫn tinh thần, để bắt đầu lại cuộc sống nơi đất khách với biết bao khó khăn và ánh nhìn nghi ngại.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi biên giới giữa các quốc gia ngày càng trở nên dễ dàng vượt qua, thì lòng nhân ái và tinh thần trách nhiệm với những phận người dễ bị tổn thương lại càng trở nên cấp thiết. Người tị nạn không chỉ cần được cưu mang về vật chất, mà quan trọng hơn, họ cần được nhìn nhận như những con người có phẩm giá, có câu chuyện, có khát vọng được sống bình thường như bất kỳ ai khác. Và chính tại đây, vai trò của mỗi quốc gia trong việc kiến tạo nên một xã hội biết sẻ chia trở nên vô cùng quan trọng.

Là một quốc gia từng trải qua chiến tranh, mất mát và chia cắt, Hàn Quốc hiểu rõ hơn ai hết giá trị của hòa bình, sự ổn định và lòng nhân đạo. Từ vị thế của một đất nước từng nhận sự trợ giúp quốc tế để hồi sinh sau chiến tranh, Hàn Quốc hôm nay đã trở thành một trong những quốc gia châu Á tiên phong trong các hoạt động hỗ trợ người tị nạn, cả trong nước lẫn trên trường quốc tế.

Vậy Hàn Quốc đã và đang nỗ lực ra sao để đồng hành cùng cộng đồng tị nạn thế giới? Những chính sách, hoạt động và câu chuyện người thật việc thật nào đang cho thấy tinh thần nhân văn mà quốc gia này theo đuổi? Nhân dịp Ngày Tị nạn Thế giới, hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về những đóng góp của Hàn Quốc trong việc hỗ trợ cộng đồng người tị nạn thông qua bài viết của phóng viên danh dự Korea.net nhé!



Theo thông tin từ Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn (UNHCR), “Ngày Tị nạn Thế giới” (tiếng Hàn: 세계 난민의 날, tiếng Anh: World Refugee Day) là một ngày lễ mang ý nghĩa nhân đạo đặc biệt, được tổ chức vào ngày 20 tháng 6 hằng năm trên toàn thế giới, trong đó có Hàn Quốc. Ngày lễ này được Liên Hợp Quốc chính thức công bố vào năm 2000, nhằm tôn vinh lòng dũng cảm, sức mạnh và nghị lực của hàng triệu người tị nạn - những người đã buộc phải rời bỏ quê hương vì chiến tranh, bạo lực hoặc đàn áp.

Tại Hàn Quốc, Ngày Tị nạn Thế giới là dịp để chính phủ, các tổ chức xã hội, và người dân nâng cao nhận thức về vấn đề người tị nạn, đồng thời thúc đẩy đối thoại, chia sẻ và hành động nhằm bảo vệ quyền lợi của những người dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Bộ Tư pháp Hàn Quốc, cùng với UNHCR và nhiều tổ chức phi chính phủ, thường phối hợp tổ chức các hoạt động hưởng ứng ngày lễ này như: triển lãm ảnh, chiếu phim tài liệu, hội thảo chuyên đề và các chiến dịch cộng đồng kêu gọi sự thấu hiểu và đoàn kết với người tị nạn.



Với chủ đề thay đổi hằng năm, các hoạt động trong Ngày Tị nạn Thế giới tại Hàn Quốc tập trung vào việc lan tỏa thông điệp về hy vọng, nhân phẩm và cơ hội tái thiết cuộc sống. Các trường đại học, cơ sở giáo dục và cơ quan truyền thông cũng tích cực tham gia vào việc phổ biến kiến thức, giúp thế hệ trẻ hiểu đúng và cảm thông với hoàn cảnh của người tị nạn.

Đáng chú ý, UNHCR đã phát động chiến dịch “Ngày Tị nạn Thế giới 2025” với thông điệp chính: Solidarity with refugees (tạm dịch: Đoàn kết cùng người tị nạn). Thông qua chủ đề năm nay, UNHCR kêu gọi cộng đồng quốc tế thể hiện tinh thần đoàn kết không chỉ bằng lời nói, mà bằng những hành động thiết thực. Đoàn kết có nghĩa là lắng nghe và trao cho người tị nạn cơ hội được chia sẻ câu chuyện của chính họ. Đó là việc bảo vệ quyền được tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn, cũng như nỗ lực tìm kiếm giải pháp bền vững để giúp họ vượt qua hoàn cảnh khó khăn. Và trên hết, thông điệp của UNHCR nhấn mạnh rằng: người tị nạn không đơn độc, và chúng ta sẽ không quay lưng lại với họ.

Trong một xã hội đang ngày càng quốc tế hóa và đa dạng như Hàn Quốc, “Ngày Tị nạn Thế giới” không chỉ là một ngày tưởng niệm hay chia sẻ, mà còn là cơ hội để cùng suy ngẫm về trách nhiệm toàn cầu, từ đó xây dựng một cộng đồng khoan dung, nhân văn và không để ai bị bỏ lại phía sau.




Hàn Quốc bắt đầu triển khai hệ thống tiếp nhận người tị nạn từ ngày 1 tháng 7 năm 1994, sau khi gia nhập Công ước về vị thế người tị nạn của Liên Hợp Quốc vào năm 1992. Việc tiếp nhận này được thực hiện theo các quy định mới được bổ sung vào Luật Nhập cư của Hàn Quốc vào ngày 10 tháng 12 năm 1993.

Theo số liệu thống kê của Bộ Tư pháp Hàn Quốc, tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, tổng số đơn xin tị nạn tại Hàn Quốc đã vượt quá 122.095 người. Đây là mức tăng liên tục kể từ khi hệ thống tị nạn được thực hiện vào năm 1994 và có phân tích chi tiết về lý do nộp đơn xin tị nạn và tình trạng xem xét.

Số lượng đơn xin tị nạn chỉ là 5.069 người trong 18 năm từ 1994 đến 2012, nhưng đã tăng nhanh chóng sau khi Đạo luật Người tị nạn được thực hiện vào năm 2013. Số lượng đơn xin tăng khoảng 12 lần, từ 1.574 người vào năm 2013 lên 18.837 người vào năm 2023. Tính đến cuối tháng 12 năm 2024, tổng số đơn xin tị nạn đã đạt 122.095 người.



Lý do phổ biến nhất cho các đơn xin tị nạn là quan điểm chính trị (24.513 trường hợp), tiếp theo là tôn giáo (23.480 trường hợp), tư cách thành viên trong một xã hội cụ thể (10.757 trường hợp), chủng tộc (5.541 trường hợp) và đoàn tụ gia đình (5.210 trường hợp). Đặc biệt, số lượng đơn xin tị nạn vì lý do khác ngoài công ước tị nạn, chẳng hạn như lý do kinh tế hoặc mối đe dọa giữa các cá nhân, đã lên tới 51.432 trường hợp, hay khoảng 42% tổng số.

Năm quốc gia tiếp nhận nhiều đơn xin tị nạn nhất tại Hàn Quốc là Nga, Kazakhstan, Trung Quốc, Pakistan và Ấn Độ, chiếm 58.419 đơn, hay khoảng 48% tổng số. Một số người xin tị nạn tích lũy tính đến tháng 12 năm 2024 đã nộp đơn lại hơn sáu lần và những người xin tị nạn nhiều lần này chiếm 11.409 trường hợp, hay khoảng 9,4% tổng số người xin tị nạn.

Về các quốc tịch được công nhận là người tị nạn, Myanmar đứng đầu với 474 người, chiếm khoảng 30% tổng số người được công nhận. Các quốc gia tiếp theo lần lượt là Ethiopia, Ai Cập, Bangladesh và Pakistan.

Tổng cộng có 1.544 người được công nhận là người tị nạn vì lý do chính đáng theo Luật Tị nạn, với tỷ lệ được công nhận tích lũy là 2,7%.

Với số liệu trên, chúng ta có thể thấy rằng Hàn Quốc vẫn đang đứng trước bài toán thử thách khi vừa phải đảm bảo an ninh và trật tự xã hội, vừa phải thể hiện trách nhiệm nhân đạo và phù hợp với các cam kết quốc tế trong việc tiếp nhận và bảo vệ người tị nạn.





Trong bối cảnh thế giới đối mặt với làn sóng di cư và khủng hoảng tị nạn, Hàn Quốc vẫn đang nỗ lực khẳng định vai trò của mình trong việc bảo vệ và hỗ trợ những người yếu thế thông qua một loạt các chính sách và hành động thực tiễn. Dưới đây là những minh chứng tiêu biểu cho thấy quốc gia này đang từng bước xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ người tị nạn mang tính toàn diện.

Đầu tiên là việc thiết lập hệ thống pháp lý độc lập và rõ ràng. Từ năm 2013, Hàn Quốc là một trong những quốc gia đầu tiên tại châu Á ban hành Luật Tị nạn riêng biệt (Refugee Act), tách biệt khỏi Luật Nhập cư, nhằm đảm bảo quy trình xét duyệt công bằng, minh bạch cho người xin tị nạn. Luật này cho phép người tị nạn có quyền cư trú, làm việc, học tập và tiếp cận dịch vụ y tế, đồng thời quy định quyền khiếu nại nếu bị từ chối đơn xin.

Thứ hai, Hàn Quốc thể hiện sự minh bạch trong công bố thông tin và số liệu về tị nạn, qua đó góp phần củng cố niềm tin của công chúng vào chính sách tị nạn quốc gia. Bộ Tư pháp Hàn Quốc định kỳ công bố các báo cáo thống kê chi tiết. Theo số liệu mới nhất, tính đến ngày 31/12/2024, tổng số hồ sơ xin tị nạn tại Hàn Quốc đã lên tới 122.095 trường hợp - mức tăng đáng kể so với chỉ 5.069 hồ sơ trong giai đoạn 1994 - 2012.

Thứ ba, hỗ trợ ngôn ngữ và hội nhập xã hội. Chính phủ cùng các tổ chức xã hội dân sự tại Hàn Quốc triển khai nhiều chương trình dạy tiếng Hàn miễn phí cho người tị nạn và người di cư, thông qua hệ thống Trung tâm hỗ trợ cư dân nước ngoài tại các địa phương. Ngoài ngôn ngữ, các chương trình giáo dục về văn hóa, pháp luật Hàn Quốc cũng giúp người tị nạn dễ dàng hòa nhập và thích nghi với xã hội sở tại.



Thứ tư, cung cấp nơi ở tạm thời và dịch vụ thiết yếu. Người tị nạn khi mới đến có thể được hỗ trợ lưu trú tạm thời tại các cơ sở được chỉ định, nơi họ được cung cấp lương thực, tư vấn y tế, hỗ trợ pháp lý và chăm sóc tâm lý. Một số tổ chức như Refuge pNan và NANCEN Refugee Center cũng tham gia hỗ trợ tiếp cận quyền lợi cơ bản.



Thứ năm, chính sách cư trú nhân đạo dành cho trường hợp đặc biệt. Không phải ai cũng được công nhận là người tị nạn theo Công ước Geneva. Tuy nhiên, Hàn Quốc vẫn bảo vệ những người có nguy cơ chịu tra tấn, chiến tranh hoặc đối xử phi nhân đạo bằng cách cấp giấy phép cư trú nhân đạo (Humanitarian Stay Permit). Theo số liệu của Bộ Tư pháp Hàn Quốc tính đến cuối năm 2024, đã có 2.696 người được hưởng chính sách này, đến từ các nước như Syria, Yemen, Myanmar, Haiti, Pakistan,...



Thứ sáu, tạo điều kiện học tập cho trẻ em và nghề nghiệp cho người lớn. Chính phủ Hàn Quốc khuyến khích các trường công lập tiếp nhận trẻ em người tị nạn, đồng thời hỗ trợ miễn giảm học phí. Với người trưởng thành, các chương trình hướng nghiệp, đào tạo nghề như làm tóc, may mặc, nấu ăn,... được tổ chức bởi các NGO, giúp họ có thể tự lập và giảm phụ thuộc vào trợ cấp.

Thứ bảy, hợp tác quốc tế và xã hội dân sự. Hàn Quốc hợp tác chặt chẽ với UNHCR và nhiều tổ chức xã hội dân sự để hỗ trợ người tị nạn thông qua viện trợ kỹ thuật, tài chính và nâng cao năng lực quản lý. Ngoài ra, các tổ chức địa phương còn đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn, vận động chính sách và hỗ trợ hòa nhập cộng đồng.




Chia sẻ với phóng viên danh dự Korea.net, bạn Trịnh Phương Nhi - sinh viên năm ba ngành Quan hệ Quốc tế tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết, nhờ theo học chuyên ngành này, cô đã có cơ hội tham gia chuyến kiến tập thực tế tại Hàn Quốc do Khoa tổ chức vào đầu tháng 4 năm nay, cũng như hỗ trợ một số hoạt động của Liên Hợp Quốc. Những trải nghiệm ấy giúp cô nhận thức rõ hơn rằng tị nạn là một trong những vấn đề xã hội cấp bách mà nhiều quốc gia đang phải đối mặt, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đầy biến động như hiện nay.

“Người tị nạn không chỉ cần một nơi cư trú an toàn, mà còn cần một môi trường sống cho phép họ được thấu hiểu và hòa nhập một cách bền vững vào đời sống văn hóa - xã hội của quốc gia tiếp nhận. Từ những kiến thức và trải nghiệm thực tế của mình thì ở khía cạnh này, Hàn Quốc là một ví dụ tiêu biểu tại châu Á. Với thế mạnh trong việc xây dựng và lan tỏa hình ảnh văn hóa quốc gia, mình nghĩ rằng Hàn Quốc có các điều kiện thuận lợi để người tị nạn không bị cô lập mà được tiếp cận, từng bước hòa nhập trong cộng đồng sở tại” - Bạn Nhi chia sẻ.

Bên cạnh đó, cô bạn cho biết thêm, những trải nghiệm mà cô tích luỹ sẽ là bài học quý giá về cách một quốc gia hiện đại có thể vừa phát triển kinh tế, văn hóa vừa giải quyết các thách thức xã hội. Mặc dù trong bối cảnh hiện nay Hàn Quốc vừa có những thay đổi lớn về chính trị và đối mặt với những thách thức về kinh tế - xã hội, nhưng cô bạn tin rằng việc duy trì cam kết quốc tế về nhân đạo sẽ khẳng định vai trò của Hàn Quốc là một trung cường có trách nhiệm.





Cũng tương tự như cô bạn Phương Nhi, bản thân mình cũng đã có cơ hội tham gia chuyến kiến tập tại Hàn Quốc do Khoa tổ chức vào đầu tháng 3 năm 2023. Trải nghiệm ấy đã giúp mình khai phá thêm một góc nhìn rất khác về Hàn Quốc - một đất nước không chỉ nổi bật bởi văn hóa, ẩm thực hay con người thân thiện, mà còn bởi cách quốc gia này nỗ lực tiếp cận và giải quyết những vấn đề nhân đạo mang tính toàn cầu.

Đặc biệt, vào cuối năm tư đại học, mình đã may mắn có cơ hội tham gia các chương trình hội thảo học thuật do Liên Hợp Quốc tại Việt Nam tổ chức, với vai trò thực tập sinh báo chí đối ngoại tại Báo Thế giới và Việt Nam. Mình nhận thấy các chương trình giao lưu do UN Việt Nam tổ chức rất đa dạng về chủ đề, trong đó có những vấn đề liên quan đến người tị nạn. Qua việc lắng nghe những chia sẻ từ các chuyên gia cùng quá trình biên tập và đưa tin về sự kiện, trải nghiệm quý giá này đã giúp mình hiểu sâu sắc rằng tị nạn không chỉ là một vấn đề nhân đạo đơn thuần, mà còn là thách thức mang tính cấu trúc, liên quan mật thiết đến hòa bình, phát triển và công bằng toàn cầu.



Và đặc biệt, phóng viên danh dự Korea.net rất vinh dự khi có cơ hội kết nối và phỏng vấn GS. Soh Chang Rok, hiện đang giảng dạy tại Trường Sau Đại học Nghiên cứu Quốc tế và Khoa Nghiên cứu Quốc tế, Đại học Korea. Là một chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực nhân quyền và quan hệ quốc tế, Giáo sư Soh cũng là thành viên của Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHRC) và là người Hàn Quốc đầu tiên được bầu vào cơ quan này. Trên cương vị đó, ông không chỉ đại diện cho tiếng nói của Hàn Quốc trong các vấn đề toàn cầu mà còn đóng góp mạnh mẽ cho nỗ lực bảo vệ quyền con người, đặc biệt là quyền của người tị nạn, một trong những nhóm dễ bị tổn thương nhất trên thế giới.

Theo đánh giá của Giáo sư Soh Chang-rok, tình hình người tị nạn trên thế giới trong suốt 10 năm qua ngày càng trở nên nghiêm trọng, cả về quy mô lẫn mức độ khó khăn mà họ phải đối mặt. Các cuộc xung đột kéo dài, tiêu biểu như chiến sự tại Ukraine và căng thẳng giữa Israel - Palestine, đã góp phần làm gia tăng số lượng người tị nạn cũng như khiến điều kiện sống của họ trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết. Một trong những thách thức cấp bách nhất hiện nay được cho là sự suy giảm nghiêm trọng của các nguồn hỗ trợ nhân đạo. Do ngân sách từ các quốc gia tài trợ lớn bị cắt giảm, nhiều tổ chức quốc tế, trong đó có UNHCR, đang rơi vào tình trạng thiếu hụt kinh phí, buộc phải thu hẹp quy mô các hoạt động hỗ trợ. Hệ quả là hàng triệu người tị nạn trên thế giới đang đứng trước nguy cơ không được tiếp cận đủ lương thực và các nhu yếu phẩm cơ bản - một cuộc khủng hoảng nhân đạo đang đe dọa trực tiếp tới sinh mạng của họ.

Về phía Hàn Quốc, ông Soh cho biết sự hợp tác giữa UNHCR, chính phủ Hàn Quốc và các tổ chức xã hội dân sự đã đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện bảo vệ người tị nạn và thay đổi nhận thức xã hội. Nhờ hỗ trợ kỹ thuật và tham vấn liên tục từ UNHCR, Hàn Quốc đã xây dựng Luật Tị nạn phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Đồng thời, các tổ chức xã hội dân sự đã trực tiếp hỗ trợ người tị nạn và làm cầu nối cảm thông cho cộng đồng xã hội. Nhờ sự kết hợp giữa nhà nước và tư nhân, chính sách và thực hành hướng đến người tị nạn đã có những bước tiến rõ nét. Đặc biệt, ông đặt nhiều kỳ vọng vào vai trò của thế hệ trẻ - những người đang ngày càng thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến các vấn đề nhân đạo toàn cầu. Ông cho rằng chính sự chủ động, cởi mở và tinh thần dấn thân của giới trẻ sẽ là nền tảng vững chắc cho việc thúc đẩy các giá trị nhân quyền, tạo ra những sáng kiến mới trong việc hỗ trợ người tị nạn, và đóng góp vào quá trình xây dựng một xã hội công bằng và bao trùm hơn trong tương lai.

Liên quan đến các dự án, chương trình và chiến dịch hợp tác đã được thực hiện nhằm hỗ trợ người tị nạn tại Hàn Quốc và quốc tế, Giáo sư Soh cho biết rằng: “Tại Human Asia, chúng tôi đã triển khai nhiều dự án hỗ trợ người tị nạn trong và ngoài nước qua nhiều năm. Ở trong nước, chúng tôi tổ chức chương trình giáo dục và chiến dịch nâng cao nhận thức để xã hội cảm nhận sâu sắc thực tế người tị nạn. Ở quốc tế, chúng tôi đến trực tiếp các khu vực xung đột và tập trung người tị nạn, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực và tạo việc làm, vận chuyển nhu yếu phẩm và cứu trợ cấp bách. Ví dụ, tại các trại tị nạn Azraq và Zaatari ở Jordan, tổ chức đã cung cấp hàng cứu trợ với tổng giá trị khoảng 5 tỷ KRW trong 4 năm qua, và hiện đang chuẩn bị thực hiện dự án giáo dục cho người tị nạn Rohingya với sự hỗ trợ của KOICA”.



Quan trọng hơn, về dự báo vai trò của Hàn Quốc trong nỗ lực hỗ trợ người tị nạn toàn cầu, ông Soh đã bày tỏ: “Là nước đầu tiên tại châu Á ban hành Luật Tị nạn, Hàn Quốc có tiềm năng trở thành một cường quốc trung gian bảo vệ nhân quyền và người tị nạn. Xuất phát từ kinh nghiệm lịch sử chiến tranh, chia cắt và di cư, Hàn Quốc có thể đồng hành và hiểu sâu sắc với người tị nạn. Tôi hy vọng hệ thống xác định trạng thái tị nạn đáp ứng chuẩn mực quốc tế, và các cơ chế hỗ trợ hiệu quả giúp người tị nạn ổn định cuộc sống. Khi lấy nhân quyền làm giá trị trung tâm, Hàn Quốc có cơ hội trở thành mô hình tiêu biểu không chỉ ở châu Á mà trên toàn cầu”.




Ngày Tị nạn Thế giới không chỉ là một dấu mốc để thế giới cùng hướng về những con người phải rời bỏ quê hương, mà còn là dịp để nhắc nhở mỗi chúng ta về giá trị của lòng trắc ẩn, của sự đồng cảm và sẻ chia trong một xã hội đang ngày càng kết nối. Trong bức tranh chung ấy, Hàn Quốc đang từng bước vẽ nên vai trò của mình - không chỉ bằng các chính sách nhân đạo, mà còn qua từng hành động cụ thể, từ việc hỗ trợ lương thực, giáo dục, y tế cho người tị nạn đến việc tạo cơ hội để họ sống, làm việc và hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

Ở một đất nước từng trải qua chia cắt, mất mát và phục hồi, việc dang tay đón nhận những mảnh đời tị nạn không chỉ là trách nhiệm quốc tế, mà còn là minh chứng cho sự trưởng thành về mặt nhân đạo và lòng bao dung của xã hội Hàn Quốc. Những người tị nạn không còn là “người ngoài” mà đang dần trở thành một phần của cộng đồng - nơi mà câu chuyện về sự sống còn, hy vọng và phục hồi không chỉ được lắng nghe mà còn được đồng hành.

Hy vọng rằng nhân dịp Ngày Tị nạn Thế giới, mỗi người trong chúng ta sẽ dành một chút thời gian để suy ngẫm và lan tỏa tinh thần đoàn kết, nhân văn đến với những người kém may mắn hơn. Bởi lẽ, xây dựng một thế giới hòa bình, nơi không ai bị bỏ lại phía sau, không chỉ là sứ mệnh của chính phủ hay các tổ chức quốc tế, mà còn là câu chuyện của tất cả chúng ta - những người đang cùng nhau viết nên tương lai của một thế giới nhân ái và bao dung hơn.

hrhr@korea.kr

* Bài viết này đã được viết bởi một phóng viên danh dự của Korea.net. Đoàn phóng viên danh dự chúng tôi có mặt ở khắp nơi trên thế giới, và họ luôn nỗ lực để chia sẻ tình yêu và lòng nhiệt huyết đối với tất cả mọi thứ của Hàn Quốc với Korea.net.