Bài viết từ Phóng viên danh dự Korea.net Phan Thị Thu Đào

Vào ngày 6 tháng 9, tại gian Daecheongmaru của nhà cổ Minssi trong Làng Hanok Namsangol, du khách có dịp trải nghiệm nghi lễ Charye - một trong những nghi lễ truyền thống thiêng liêng nhất của người Hàn Quốc.

Sự kiện được thực hiện dưới sự hướng dẫn của ông Kim Yong-pil - học giả thuộc Viện Hàn Lâm Sungkyunkwan. Trong không gian yên tĩnh của ngôi nhà cổ được bao quanh bởi rặng trúc và mái ngói Hanok, ánh sáng dịu của đèn lồng hòa cùng mùi trầm hương lan tỏa, khiến buổi lễ như đưa người tham dự trở về quá khứ - nơi tinh thần hiếu kính và lòng biết ơn tổ tiên được gìn giữ qua bao thế hệ.

Tết Trung thu (Chuseok) là dịp lễ lớn thứ hai trong năm của người Hàn, bên cạnh Tết Nguyên đán (Seollal). Đây không chỉ là thời điểm sum họp gia đình, mà còn là dịp để con cháu bày tỏ lòng tri ân đối với tổ tiên. Chính vì vậy, nghi lễ Charye luôn giữ vai trò trung tâm trong ngày lễ này. Charye là nghi lễ tưởng niệm và tạ ơn tổ tiên, được thực hiện vào buổi rạng sáng - thường là 1 giờ 15 phút sáng - thời khắc được xem là giao hòa giữa âm và dương. Nếu như trong ngày giỗ, người Hàn tổ chức lễ đúng vào ngày mất của tổ tiên, thì vào Chuseok, Charye mang ý nghĩa cầu chúc mùa màng bội thu và gia đạo bình an.

◌ Quy trình nghi lễ Charye: Ánh sáng, hương trầm và cung kính

Quy trình nghi lễ Charye không chỉ là chuỗi hành động đơn thuần, mà là sự hòa quyện tinh tế giữa triết lý âm dương, tín ngưỡng tổ tiên và tinh thần lễ nghi Nho giáo. Lễ bắt đầu với việc thắp nến - ngọn lửa như tượng trưng cho ánh sáng dẫn đường, là biểu hiện niềm hy vọng và lòng kính trọng, giúp “mở lối” để linh hồn tổ tiên có thể trở về. Sau đó, người chủ lễ tiến hành đốt nhang, với số nén hương luôn ở số lẻ (thường là 1 hoặc 3) - bởi số lẻ trong nghi lễ phương Đông được xem là mang tính dương, tượng trưng cho sự sinh thành, tiếp nối giữa trời - đất - người.



Khi khói hương lan tỏa trong không gian trang trọng, nghi thức rót rượu (hoặc rượu cúng) diễn ra. Tuy nhiên, theo tư liệu của Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc, trong nghi lễ Charye (khác với nghi lễ giỗ - Gijesa), rượu thường được dâng một lần duy nhất (không rót ba lần như một số nghi thức giỗ) để mời hồn tổ tiên. Sau khi rượu được dâng, tất cả thành viên tham gia tiến hành vái lạy trước bài vị tổ tiên. Khi vái, nam giới chắp trái lên phải, nữ giới chắp phải lên trái, theo quy chuẩn lễ nghi truyền thống, thể hiện sự tôn kính và trật tự trong gia đình.



Một chi tiết đặc biệt ít người biết là khi đốt hương vàng (vàng mã), người ta không đốt toàn bộ mà chỉ đốt một nửa, phần còn lại được chôn xuống đất hoặc bỏ gốc cây trong sân nhà. Hành động này chứa ý nghĩa tâm linh sâu sắc: mong muốn phúc lộc từ thế giới tổ tiên “bén rễ” và lan tỏa xuống con cháu, như sự kết nối giữa đất trời và linh hồn gia tộc.

◌ Mâm cúng Charye: trật tự, biểu tượng và tinh thần hài hòa

Mâm cúng trong nghi lễ Charye không được sắp đặt tùy hứng mà tuân theo những quy tắc nghiêm ngặt, thể hiện tư duy biểu tượng và tinh thần tôn kính tổ tiên trong văn hóa Hàn Quốc. Theo Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc, bàn lễ truyền thống được bố trí dựa trên nguyên tắc Eodongyuseo (어동유서) - “cá ở phía Đông, thịt ở phía Tây”, cùng với Jwapowuhye (좌포우혜) - “thịt khô (포) bên trái, đồ ngọt (혜, như sikhye) bên phải”. Cấu trúc cơ bản gồm năm hàng, sắp xếp từ trong ra ngoài, mỗi hàng đều mang một tầng ý nghĩa tâm linh và tự nhiên.



- Hàng thứ nhất: Bài vị tổ tiên cùng khay đũa và chén rượu - trung tâm linh thiêng của bàn thờ.
- Hàng thứ hai: Các món mặn như thịt, cá, bánh hải sản - biểu trưng cho sức mạnh, sinh lực và sự sung túc.
- Hàng thứ ba: Các loại canh, thường là ba món tượng trưng cho ba giới tự nhiên - trời, đất và nước.
- Hàng thứ tư: Rau, kimchi và nước gạo - thể hiện sự thanh khiết và cân bằng giữa món mặn và món chính.
- Hàng thứ năm: Trái cây và bánh truyền thống, thường được bày theo nguyên tắc Joyulyishi (조율이시) - sắp jujube (táo đỏ khô), hạt dẻ, lê, hồng khô theo trật tự từ Tây sang Đông.

Mỗi món ăn, mỗi vị trí trên bàn cúng đều được đặt có chủ đích, hòa quyện giữa triết lý thiên - địa - nhân, giữa tính âm dương và lòng tôn kính tổ tiên. Chính sự hài hòa ấy khiến mâm cúng Charye không chỉ mang giá trị lễ nghi, mà còn là biểu tượng tinh tế của văn hóa và nhân sinh quan Hàn Quốc.



Điểm đặc biệt của chương trình tại Làng Hanok Namsangol là việc người tham dự không chỉ được quan sát mà còn trực tiếp tham gia nghi lễ dưới sự hướng dẫn của ông Kim Yong-pil. Người tham gia được mặc trang phục truyền thống chuyên dụng, học cách dâng rượu, cúi lạy và sắp đặt mâm cúng đúng quy tắc. Với người Hàn Quốc trẻ, đây là dịp hiếm có để kết nối với truyền thống gia đình đã dần phai nhạt trong nhịp sống hiện đại; còn với du khách nước ngoài, đó là cơ hội để cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp tâm linh và sự tinh tế trong văn hóa Hàn.



Sự kiện tái hiện nghi lễ Charye không chỉ mang giá trị phục dựng văn hóa mà còn là cầu nối giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu rõ hơn ý nghĩa của lòng hiếu kính và tri ân tổ tiên - những giá trị cốt lõi làm nên bản sắc dân tộc Hàn Quốc. Giữa nhịp sống hiện đại, nghi lễ Charye vẫn được duy trì như một sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và cội nguồn, giúp văn hóa Hàn lan tỏa không chỉ trong đời sống hàng ngày mà còn trong trái tim của bạn bè quốc tế.

* Bài viết này đã được viết bởi một phóng viên danh dự của Korea.net. Đoàn phóng viên danh dự chúng tôi có mặt ở khắp nơi trên thế giới, và họ luôn nỗ lực để chia sẻ tình yêu và lòng nhiệt huyết đối với tất cả mọi thứ của Hàn Quốc với Korea.net.