Bài viết từ Phóng viên danh dự Korea.net Tô Trà My và Trần Huyền Phương

Nhằm tăng cường hiểu biết và giao lưu văn hóa giữa hai quốc gia Hàn Quốc - Việt Nam, Bảo tàng Văn học Quốc gia Hàn Quốc đã phối hợp cùng Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc (KCC) tại Việt Nam tổ chức chuỗi buổi thuyết giảng đặc biệt với chủ đề “Hồn và Văn, câu chuyện vượt qua ranh giới”.

Buổi thuyết giảng nằm trong khuôn khổ dự án “Touring K-Arts”, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hàn Quốc cùng Quỹ Giao lưu Văn hóa Quốc tế Hàn Quốc (KOFICE) tài trợ. Đây là một trong những hoạt động ý nghĩa nhằm giới thiệu, quảng bá văn hóa Hàn Quốc đến bạn bè quốc tế thông qua các lĩnh vực nghệ thuật và học thuật, đồng thời mở ra cơ hội kết nối giữa giới nghiên cứu, học giả và sinh viên yêu thích văn hóa Đông Á.



Tham gia lớp học ngay trong buổi đầu tiên của chuỗi sự kiện, diễn ra vào ngày 3/11 ở KCC tại Việt Nam, chúng mình không chỉ được lắng nghe bài giảng chuyên sâu về văn học cổ Hàn Quốc và Việt Nam mà còn có cơ hội thưởng thức nghệ thuật đa phương tiện tái hiện “Tam Quốc Di Sự” - một tác phẩm lịch sử nổi tiếng của Hàn Quốc, cùng với hoạt động trải nghiệm chế tác mô hình kiến trúc Silla đầy sáng tạo. Sự kết hợp giữa tri thức học thuật và trải nghiệm nghệ thuật thực hành đã mang đến một không gian sinh động, giúp người nghe cảm nhận sâu sắc hơn giá trị văn học và văn hóa truyền thống của cả hai dân tộc.

Buổi thuyết giảng được dẫn dắt bởi thầy Kwon Choel-ho, nghiên cứu viên cấp cao của Bảo tàng Văn học Quốc gia Hàn Quốc. Dưới sự dẫn dắt của thầy, người tham dự chúng mình như được bước vào một hành trình khám phá thế giới văn học nơi truyền thống và hiện đại, quá khứ và hiện tại hòa quyện, với nội dung được chia thành 4 phần lớn: “Vượt qua ranh giới cổ điển và hiện đại”, “Vượt qua ranh giới giữa cõi dương và cõi âm”, “Vượt qua biên giới và xung đột”, và “Vượt qua ranh giới giữa Hàn Quốc và Việt Nam”.



Mở đầu buổi thuyết giảng, thầy Kwon đã dẫn dắt người nghe chúng mình bước vào thế giới nơi văn học cổ điển và hiện đại giao thoa, thông qua việc phân tích sức lan tỏa của bộ phim “KPop Demon Hunters” (Thợ săn quỷ KPop) - một hiện tượng toàn cầu gần đây. Dù là một tác phẩm điện ảnh đương đại, nhưng bộ phim lại khéo léo lồng ghép nhiều yếu tố văn hóa truyền thống của Hàn Quốc như hình tượng con hổ, thần chết, hay biểu tượng trang phục trong văn hoá truyền thống,...

Những yếu tố tưởng chừng chỉ còn tồn tại trong huyền thoại xưa được tái hiện bằng ngôn ngữ điện ảnh hiện đại, mang đến cho khán giả trải nghiệm mới mẻ mà vẫn đậm đà bản sắc. Qua đó, Hàn Quốc một lần nữa cho thấy sức mạnh của việc “hiện đại hóa truyền thống” - đưa tinh hoa văn hóa dân tộc đến gần hơn với thế giới.





Từ câu chuyện ấy, thầy Kwon gợi mở một góc nhìn thú vị: văn học và văn hóa dân gian chính là nền tảng nuôi dưỡng nghệ thuật đương đại. Nhiều yếu tố trong phim ảnh, âm nhạc hay hội họa hiện nay đều bắt nguồn từ những huyền thoại, truyện kể và tín ngưỡng cổ xưa - những giá trị được kế thừa và tái sinh qua thời gian.



Trong phần chia sẻ, thầy cũng nhấn mạnh sự tương đồng giữa văn học Hàn Quốc và Việt Nam, thể hiện rõ trong các thần thoại khởi nguyên của hai dân tộc. Nếu người Hàn có thần thoại Đàn Quân - kể về người con trời lập nên tổ tiên của người Hàn, thì người Việt lại tự hào với truyền thuyết “Con Rồng Cháu Tiên” - biểu tượng của tinh thần đoàn kết và nguồn gốc chung của dân tộc.




Trong văn học cổ Hàn Quốc và Việt Nam, mô-típ “giao hòa giữa người sống và linh hồn” xuất hiện phổ biến, thể hiện niềm tin Á Đông về sự kết nối giữa hai thế giới. Từ câu chuyện sư Thiện Luật trong Tam Quốc Di Sự (Hàn Quốc) đến truyện Chuyện tướng Dạ Xoa trong Truyền Kỳ Mạn Lục (Việt Nam), cả hai nền văn học đều khắc họa hình tượng thần chết như sứ giả mang tính nhân văn - trừng phạt kẻ ác, cứu độ người thiện.

Ảnh hưởng Phật - Đạo giáo khiến thần chết trong văn hóa Hàn Quốc dần định hình với hình ảnh áo choàng đen, mũ Gat, được phổ biến qua chương trình Quê Hương Huyền Thoại và các phim hiện đại như Yêu tinh hay Thử thách thần chết.

Bên cạnh đó, các truyện như Chuyện kỳ ngộ ở trại Tây (Việt Nam) và Vạn Phúc tự sư bồ ký (Hàn Quốc) cùng khai thác tình yêu giữa người sống và hồn ma, phản ánh khát vọng vượt lên ranh giới sinh tử. Từ văn học cổ đến phim ảnh đương đại, trí tưởng tượng về “cánh cổng linh hồn” tiếp tục được tái hiện, cho thấy mối tương đồng sâu sắc trong thế giới tâm linh và thẩm mỹ văn hóa Việt - Hàn.




Tiếp nối dòng chảy của chủ đề “vượt qua ranh giới”, thầy Kwon Choel-ho dẫn người nghe đến với một khía cạnh khác của văn học và nghệ thuật - vượt qua biên giới và xung đột, nơi những câu chuyện về tình yêu, hòa bình và thống nhất được khắc họa sâu sắc.

Thông qua truyền thuyết về Thự Đồng và Thiện Hoa công chúa (서동과 선화공주), thầy gợi nhắc đến một trong những câu chuyện tình lãng mạn nhất của văn học dân gian Hàn Quốc. Theo truyền thuyết, Thự Đồng (Seodong) là chàng trai nghèo nhưng thông minh, sống ở vùng Baekje. Anh đem lòng yêu Thiện Hoa công chúa (Seonhwa Gongju) - con gái vua Jinpyeong của Silla. Dù hai người thuộc hai quốc gia đối địch - Baekje và Silla - Thự Đồng vẫn tìm cách chinh phục trái tim công chúa bằng một bài ca dân gian lan truyền khắp nơi: Thự Đồng dao.

Một điểm thú vị mà thầy Kwon chia sẻ, đó là trong chính sử Hàn Quốc hầu như không có ghi chép về hai nhân vật này. Có lẽ đây là những nhân vật được hậu thế sáng tạo nên từ trí tưởng tượng và niềm khát vọng. Câu chuyện ấy, vì thế, không chỉ là một giai thoại tình yêu lãng mạn mà còn là ẩn dụ cho ước nguyện hòa bình và thống nhất - khát vọng sâu thẳm của người dân thời bấy giờ về một thời đại không còn chia cắt. Thông điệp ấy thể hiện tinh thần vượt qua xung đột, hướng tới sự thấu hiểu và gắn kết giữa các dân tộc, một chủ đề vẫn luôn được gìn giữ và tiếp nối trong văn học cũng như nghệ thuật Hàn Quốc đến ngày nay.



Hơn một nghìn năm sau, khát vọng hòa bình và thống nhất ấy vẫn được tái hiện qua nhiều hình thức nghệ thuật hiện đại - tiêu biểu là bộ phim “Hạ cánh nơi anh” (Crash Landing on You, 2019). Ra mắt đúng thời điểm diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh Liên Triều, bộ phim đã khéo léo lồng ghép câu chuyện tình giữa một tiểu thư nhà tài phiệt Nam Hàn đời thứ hai Yoon Se-ri và chàng sĩ quan Bắc Hàn Ri Jeong-hyeok trong bối cảnh thực tế Nam - Bắc đang bị chia cắt, qua đó truyền tải thông điệp hoà bình, thống nhất.

Thông qua việc đặt song song hai tác phẩm - một thuộc về huyền thoại, một thuộc về hiện đại - chúng mình có thể thấy được sức sống bền bỉ của tư tưởng nhân văn trong văn học Hàn Quốc, rằng dù thời đại có thay đổi, văn chương vẫn luôn là tấm gương phản chiếu khát vọng hòa bình, tình yêu và sự thấu hiểu giữa con người với con người.




Trong văn học cổ Hàn Quốc trước thế kỷ 19, Việt Nam không được xem là “xứ lạ” mà là quốc gia văn minh, có mối giao lưu tinh thần và học thuật với Triều Tiên (Joseon). Dù chịu ảnh hưởng tư tưởng Trung Hoa trung tâm, các văn nhân Joseon vẫn khắc họa An Nam (tên gọi xưa của Việt Nam) như đối tác bình đẳng trong văn minh Đông Á, thể hiện qua các tác phẩm Chương thiện cảm nghĩa lục, Mộng ngọc song phong luyện lục hay Thôi Trắc truyện.

Tư tưởng này còn được củng cố bởi các cuộc giao lưu thực tế, tiêu biểu là cuộc gặp giữa học giả Lý Túy Quang và sứ phần Phùng Khắc Khoan năm 1597, mở ra nhận thức Việt Nam là thành viên của cộng đồng văn hóa phương Đông. Tuy nhiên, sau thế kỷ 19, Việt Nam dần vắng bóng trong văn học Hàn Quốc, chỉ trở lại với hình ảnh đau thương trong các tác phẩm về Chiến tranh Việt Nam.

Ngày nay, cùng với sự giao lưu văn hóa, du lịch và học thuật, mối quan hệ Việt - Hàn đang được tái kết nối, tiếp nối dòng chảy văn hóa và tinh thần chung đã khởi nguồn từ hàng trăm năm trước.




Sau phần thuyết giảng giàu cảm xúc, thầy Kwon Choel-ho tiếp tục dẫn dắt chúng mình bước vào một hoạt động đầy thú vị: trải nghiệm lắp ghép mô hình kiến trúc thời Silla.

Thầy đã mang đến lớp ba mô hình tiêu biểu gồm Tháp Đa Bảo (다보탑), Tháp Thích Ca (석가탑) và Đài Thiên văn Cheomseongdae (첨성대) - ba công trình biểu tượng cho tinh hoa kiến trúc và tư tưởng của vương quốc Silla cổ đại. Trước khi bắt tay vào lắp ghép, thầy cẩn thận giới thiệu ý nghĩa và giá trị văn hóa gắn liền với từng công trình: Tháp Đa Bảo thể hiện sự hài hòa và cân đối trong tư tưởng Phật giáo; Tháp Thích Ca biểu trưng cho tinh thần giác ngộ; còn Đài Thiên văn Cheomseongdae lại phản ánh trí tuệ và khát vọng khám phá vũ trụ của người xưa.



Khi tự tay lắp từng chi tiết nhỏ, chúng mình vừa lắng nghe, vừa cảm nhận được tinh thần sáng tạo và sự khéo léo của người Silla. Hoạt động trải nghiệm tưởng chừng đơn giản ấy lại khiến mình có cảm giác như được “chạm” vào dòng chảy của lịch sử. Mỗi mô hình hoàn thiện không chỉ là một sản phẩm thủ công, mà còn là kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa người học và nền văn hóa cổ xưa mà chúng mình đang khám phá.



Với các phóng viên danh dự Korea.net - những người trực tiếp tham gia lớp học, đây không chỉ là một buổi thuyết giảng, mà còn là hành trình mà chúng mình được lắng nghe, chiêm nghiệm và cảm nhận sức sống của văn học Hàn Quốc - Việt Nam trong thời đại mới.

Phóng viên danh dự Tô Trà My: Tham gia buổi thuyết giảng “Hồn và Văn, câu chuyện vượt qua ranh giới” là một trải nghiệm vô cùng ý nghĩa với mình. Không chỉ được tìm hiểu sâu hơn về văn học cổ Hàn Quốc và Việt Nam, mình còn cảm nhận được mối liên hệ tinh thần bền chặt giữa hai nền văn hóa Á Đông. Cách giảng truyền cảm của tiến sĩ Kwon Choel-ho giúp mình thấy rõ rằng, dù thời gian và không gian có thay đổi, giá trị nhân văn và khát vọng kết nối con người vẫn luôn tồn tại trong văn chương. Buổi học không chỉ mở rộng kiến thức mà còn khơi dậy niềm yêu thích nghiên cứu văn học so sánh Hàn - Việt.

Phóng viên danh dự Trần Huyền Phương: Đối với mình, buổi thuyết giảng hôm nay giống như một chuyến du hành ngược thời gian - nơi những câu chuyện cổ, truyền thuyết và văn học dân gian được tái hiện bằng góc nhìn của thời hiện đại. Mình thật sự ấn tượng khi thấy cách Hàn Quốc gìn giữ và làm mới văn hóa truyền thống thông qua nhiều hình thức nghệ thuật khác nhau, từ phim ảnh, âm nhạc cho đến trưng bày bảo tàng. Mình hy vọng rằng trong tương lai, sẽ có thêm nhiều chương trình giao lưu văn học như thế này để người Việt có thể tiếp cận gần hơn với kho tàng văn học Hàn Quốc, và ngược lại, để bạn bè Hàn Quốc hiểu thêm về văn học Việt Nam - nơi cũng chất chứa những câu chuyện nhân văn và đầy cảm xúc.

Khép lại buổi học đầu tiên trong chuỗi sự kiện ở KCC tại Việt Nam, mình tin rằng mỗi người tham dự đều mang về cho mình không chỉ là những mô hình kiến trúc tinh xảo của thời Silla, mà còn là một góc nhìn sâu sắc về cách văn học và nghệ thuật có thể giao thoa, lan tỏa và tiếp nối qua thời gian. Từ những truyền thuyết cổ xưa đến những hình tượng văn hóa hiện đại, từ trang sách đến mô hình kiến trúc, tất cả đã hòa quyện để kể nên câu chuyện về tâm hồn Hàn Quốc - nơi truyền thống và hiện đại cùng song hành. Buổi học kết thúc, nhưng dư âm của nó vẫn đọng lại - như một lời mời gọi tiếp tục khám phá vẻ đẹp của văn chương, nơi những giá trị văn hóa không chỉ được lưu giữ, mà còn sống động và tỏa sáng trong hiện tại.

hrhr@korea.kr

* Bài viết này đã được viết bởi một phóng viên danh dự của Korea.net. Đoàn phóng viên danh dự chúng tôi có mặt ở khắp nơi trên thế giới, và họ luôn nỗ lực để chia sẻ tình yêu và lòng nhiệt huyết đối với tất cả mọi thứ của Hàn Quốc với Korea.net.