GS Yuji Hosaka (Khoa học chính trị, Đại học Sejong)

Tòa án quận trung tâm Seoul ngày 8/1/2021 đã ra phán quyết rằng 12 nạn nhân nữ bị bắt buộc làm nô lệ tình dục do lính Nhật Bản trong Thế chiến II thắng kiện trong vụ kiện chống lại Nhật Bản, cũng tuyên Chính phủ Nhật Bản sẽ phải trả tiền bồi thường cho mỗi nạn nhân trong số 12 nguyên đơn.

Vụ kiện này được bắt đầu từ tháng 8 năm 2013 khi 12 nạn nhân đệ đơn kiện lên Tòa án tối cao Hàn Quốc để yêu cầu được bồi thường 100 triệu won (tương đương 9,5 triệu yên) từ Chính phủ Nhật Bản.

Trước đó, một phán quyết do Tòa án Hiến pháp Hàn Quốc ra vào tháng 8 năm 2011 trở thành một động lực thúc đẩy các nạn nhân quyết định nộp đơn kiện đối với Chính phủ Nhật Bản. Vào thời điểm ấy, tòa án đã tuyên Chính phủ Hàn Quốc không đưa ra những nỗ lực cụ thể nhằm giải quyết vấn đề của những nạn nhân bị bắt buộc làm nộ lệ tình dục, đồng thời gọi đây là một hành vi xâm phạm quyền cơ bản của từng nạn nhân. Sau khi tòa án ra phán quyết như vậy, chính quyền của cựu Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak tích cực hành động trong việc đề xuất những biện pháp giải quyết vấn đề này với Chính phủ Nhật Bản.

Căn cứ vào phán quyết của Tòa án Hiến pháp Hàn Quốc, các nạn nhân đã đề nghị giải quyết vấn đề thông qua các cuộc đàm phán giữa hai bên liên quan. Tuy nhiên, Chính phủ Nhật Bản không bao giờ đáp ứng với đề nghị trong khi sử dụng “quyền miễn trừ chủ quyền" như một lá chắn.

Vào tháng 12 năm 2015, Hàn Quốc và Nhật Bản đã ký một thỏa thuận về vấn đề nô lệ tình dục, nhưng một số nạn nhân đã từ chối thỏa thuận này vì Chính phủ Nhật Bản không bao giờ thừa nhận về tội ác của họ cho đến cuối cùng. Trong các thỏa thuận, phía Nhật Bản đã nói rằng chính phủ nhận thức rõ rằng về trách nhiệm, nhưng nó có nghĩa là những trách nhiệm từ góc độ nhân đạo, không phải là trách nhiệm về mặt luật pháp.

Nếu một người thừa nhận trách nhiệm về pháp lý, nó giống như người đó thừa nhận về tội ác của chính mình. Tuy nhiên, khi chỉ thừa nhận “trách nhiệm nhân đạo”, nó có nghĩa là hành vi của mình không có vấn đề gì về mặt pháp lý. Cho dù phía Nhật Bản gửi lời xin lỗi, đó chỉ đơn giản là vì “thiệt hại không thể tránh khởi”, không phải là một lời xin lỗi chân thành thừa nhận trách nhiệm pháp lý. Chính phủ Nhật Bản đã trả tiền hơn 1 tỷ yên cho Hàn Quốc theo thỏa thuận nhưng nó không phải là tiền bồi thường để thừa nhận tội ác chiến tranh, mà chỉ là tiền an ủi để thanh toán cho những thiệt hại gây ra trong quá trình pháp lý.

Tuy nhiên, sau khi hai nước ký kết thỏa thuận, Chính phủ Nhật Bản đã tiếp tục thực hiện những hành động vi phạm các điều khoản. Ba tuần sau khi thỏa thuận được ký kết, cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe vào ngày 18/1/2016 đã trả lời câu hỏi của một nghị viện thuộc đảng đối lập rằng theo tài liệu do chính phủ phát hiện, không có bằng chứng trực tiếp nào được tìm thấy mà có thể chứng minh việc quân đội hoặc chính quyền Nhật Bản bắt buộc các phụ nữ làm nộ lệ tình dục. Lúc đó, Thủ tướng cũng cho biết chính phủ không thừa nhận một loại tội phạm chiến tranh nào thông qua các thỏa thuận với Hàn Quốc.

Có thể nói, phản ứng của ông phủ nhận tội ác chiến tranh của chính phủ Nhật Bản và quân đội đối với các nạn nhân bị bắt làm nô lệ tình dục trong thời chiến. Kể từ đó, các quan chức Nhật Bản chịu trách nhiệm về vấn đề này đã lặp lại những gì Thủ tướng Nhật Bản nói trong và ngoài nước. Mặc dù hai nước đã cam kết “phục hồi danh dự và phẩm giá của các nạn nhân”, nhưng Chính phủ Nhật Bản vi phạm tinh thần ban đầu của thỏa thuận trong khi thực hiện một số hành động không có gì khác biệt với việc nhắc lại vấn đề nạn nhân nộ lệ tình dục là hợp pháp. Vào thời điểm đó, thỏa thuận đã cho biết: “Vấn đề này sẽ được giải quyết cuối cùng và không thể đảo ngược với thông báo này, trên tiền đề rằng Chính phủ Nhật Bản sẽ từng bước thực hiện các biện pháp được chỉ định”. Vì vậy, nếu Nhật Bản vi phạm phần cơ bản này, thì hai nước không thể giải quyết vấn đề lịch sử thông qua thảo thuận.

Theo yêu cầu của các nạn nhân, vụ án chính thức được đưa ra xét xử vào tháng 1 năm 2016. Tòa án quận trung tâm Seoul công nhận về quyền được xét xử của các nạn nhân theo hiến pháp, tuyên bố Nhật Bản không được miễn trừ trách nhiệm vì quyền miễn trừ chủ quyền không thể áp dụng với hành vi bóc lột tình dục và vi phạm mà Nhật Bản thực hiện đối với các nạn nhân Hàn Quốc, đồng thời chúng là những hành vi vi phạm các tiêu chuẩn tuyệt đối của luật pháp quốc tế. Quyền miễn trừ chủ quyền của nhà nước theo luật quốc tế quy định một quốc gia được miễn trừ khỏi quyền tài phán quá mức do một quốc gia mạnh hơn thực hiện. Nhưng vụ kiện này được đệ đơn bởi các nạn nhân chống lại quốc gia, mà không phải là vụ kiện giữa các quốc gia, do đó quyền miễn trừ chủ quyền không được áp dụng trong trường hợp này.

Nhật Bản đang chuẩn bị chuyển vụ kiện này lên Tòa án Công lý Quốc tế để giải quyết. Nhưng điều này cần thái độ thận trọng. Đáng ngạc nhiên là ngày càng có nhiều người cảnh báo rằng lập trường cứng rắn của Nhật Bản đối với phán quyết của tòa án Hàn Quốc cuối cùng sẽ có tác dụng chống lại Nhật Bản. Trên thực tế, điều này không chỉ là vấn đề của Hàn Quốc, mà còn là vấn đề của toàn châu Á và châu Âu, bao gồm cả Hà Lan. Nếu Nhật Bản kiên trì giữ vững lập trường của mình, thì sự lên án của quốc tế cho những hành động vô nhân đạo của quân đội Nhật đối với phụ nữ sẽ thúc đẩy việc lắp đặt các bức tượng “Thiếu nữ hòa bình” trên khắp thế giới.

Tại Đức, Hội đồng quận Mitte ở thủ đô Berlin gần đây đã thông qua một nghị quyết để cho bức tượng “Thiếu nữ hòa bình” có thể tồn tại vĩnh viễn tại quận này. Quyết định này được đưa ra bởi những người có lương tâm ở Đức, bất chấp sự can thiệp gay gắt từ Chính phủ Nhật Bản và các nhóm cực hữu. Nhiều nhà trí thức ở các nền kinh tế tiên tiến đã bày tỏ sự phản đối về chủ nghĩa xét lại lịch sử của các nhóm cánh hữu Nhật Bản. Hơn nữa, vận động hành lang của Nhật Bản nhằm che đậy và xuyên tạc lịch sử xâm lược của nước mình dường như không có nhiều tác động hiệu quả.

Nhật Bản phải ngừng che giấu và xuyên tạc lịch sử xâm lược của mình, đối mặt với sự thật ngay lập tức, bắt đầu suy ngẫm về hành vi sai trái của mình về cơ bản, cũng phải cố gắng để tự cải tạo. Thế giới đang tiến tới ưu tiên quyền con người hơn chủ quyền quốc gia. Nếu Nhật Bản chống lại xu hướng này, các nhà lãnh đạo của họ phải nhận ra rằng điều này có nghĩa là một tương lai u ám đang chờ đợi đất nước của họ.