Một thiết kế nuột nà như nước chảy. Một công trình khác lạ với tất cả phần kiến trúc bên ngoài được tạo thành từ những đường cong và không có bất kỳ cột chống nào bên trong. Tòa nhà Dongdaemun design plaza (DDP) do kiến trúc sư người Anh gốc Iraq Zaha Hadid thiết kế giống như một con tàu vũ trụ hạ cánh ngay giữa lòng Seoul.

Kiến trúc sư Hadid hiện đang ở thăm Seoul nhân dịp chuẩn bị khai trương DDP vào ngày 21 nói "Tôi muốn xóa bỏ ranh giới giữa kiến trúc với tự nhiên. Tôi đã làm công tác gắn kết công trình Seoul Dongdaemun design plaza với mặt đất trở thành một thể. Mặc dù công việc rất khó khăn nhưng tôi đã thực hiện thành công. Đặc trưng của DDP chính là bản thân công trình đã chính là mặt đất".

Hadid là nữ kiến trúc sư đầu tiên được nhận giải thưởng kiến trúc danh giá dành cho các kiến trúc sư hàng đầu Prizker Architecture prize 2004. Ngoài công trình DDP, bà còn thiết kế sân trượt tuyết Bergisel ở Innsbruck, Áo (2002), Tòa nhà trung tâm BMW Leipzig Đức (2005), MAXXI Roma, Ý (2010), sân vận động chính Olympic Tokyo (2020). DDP là công trình thiết kế đầu tiên của Hadid tại Hàn Quốc và đây là tòa nhà phi định hình lớn thứ 3 trên thế giới.




Từ lâu bà đã được mệnh danh là 'kiến trúc sư giấy' của giới kiến trúc sư. Bởi vì mặc dù thiết kế đã nằm trên giấy nhưng có rất nhiều trường hợp chúng không thể trở thành một công trình thực sự. Thiết kế của bà thường phá cách và bạo dạn nhưng không dễ chiều lòng nên có nhiều trường hợp chúng chỉ nằm trên giấy. Thiết kế của bà đặc biệt ở chỗ chúng không bị ngắt đoạn và không có ranh giới. Tác phẩm thiết kế của bà không chỉ là các tòa nhà mà còn mở rộng ra cả đồ gỗ nội thất, thời trang, trang sức.

Hadid đã được chọn trong cuộc thi tuyển chọn nhà thiết kế quốc tế năm 2007 và nhờ đó bà đã được tham gia dự án DDP. DDP là một không gian được mở ra với mong muốn tìm kiếm 'Thiết kế để nhân dân cùng tham gia và tận hưởng' trên khu vực vốn là sân vận động Dongdaemun cũ. Công trình được thiết kế để có thể gắn kết với công viên tại đó và được xây dựng trung thành theo bản vẽ.

Nét đặc trưng của DDP chính là những đường nét thiết kế phức tạp đến mức không thể tìm thấy được hình dạng tương tự dù ở bất cứ đâu. Nhưng bề mặt công trình được đơn giản hóa như lắp các tấm nhôm với màu sắc đồng nhất trên bờ tường phía ngoài để tạo được cảm giác nhẹ nhàng.




Patrik Schumacher, cộng sự của Zaha Hadid Architects nói "DDP là một công trình tạo hình không có quy tắc, dù nhìn từ góc độ nào vẫn luôn thấy mới mẻ và những hình dạng mới sẽ tiếp tục được mở ra trước mắt. Đó chính là cảm giác được đặt chân và đi dạo quanh một vùng đất mới" và "Điều quan trọng là công trình kiến trúc này được gắn kết nuột nà nên tạo được cảm giác thống nhất".

Ông cũng nói thêm rằng "Khái niệm kiến trúc của DDP rất sáng tạo và khác lạ", đồng thời "Dáng dấp của một công trình kiến trúc cùng với khái niệm mà chúng tôi đang hướng đến đã dần hé mở và được nhân dân thành phố thấu hiểu. Ban đầu, chúng tôi cũng gặp phải những lời chỉ trích cho rằng thiết kế quá lạ thường nhưng tình hình giờ đây đã thay đổi hẳn. Hầu hết các tác phẩm của chúng tôi đều trải qua quá trình như thế này".

Dongdaemun design plaza được xây dựng bằng kỹ thuật tiên tiến

Chỉ riêng chi phí xây dựng đầu tư cho DDP đã mất 500 tỉ won. Công trình có 3 tầng hầm, 4 tầng trên mặt đất với tổng diện tích mặt sàn là 85 320 m2, bao gồm các không gian phức hợp là phòng hội nghị, phòng nghệ thuật, phòng triển lãm, studio, trung tâm kinh doanh, cơ sở vật chất phục vụ tiện ích. Để xây dựng tòa nhà không có cột mà được hình thành chỉ bằng những đường cong này, các kiến trúc sư đã phải áp dụng công nghệ thiết kế BIM (Building information modeling) tiên tiến thế giới. Công nghệ này sử dụng thông tin bề mặt thiết kế 2 chiều làm thành thiết kế lập thể 3 chiều và áp dụng vào thiết kế, thi công, quản lý duy trì v.v... Ngoài ra, để hiện thực hóa được không gian bên trong không có cột chống, nhà thiết kế đã áp dụng các kỹ thuật mới như mega-truss và space frame.

Cách bố trí không gian của DDP cũng rất đặc biệt. Các không gian ở đây được đan xen trộn lẫn đến độ khó phân biệt các tầng và được bố trí thành một gallery với toàn bộ không gian được cuộn dần lên trên. Đặc biệt trung tâm hội nghị Art hall open studio với diện tích 2992m2, nơi cao nhất là 9m tự hào là không gian phóng khoáng nhất tại đây. DDP được nối kết bằng cầu thang tạo hình theo hình xoắn ốc cuộn từ tầng hầm thứ 2 lên đến tầng 4 trên mặt đất.




Phía bên ngoài của DDP được phủ bằng 45133 tấm nhôm có hình dạng khác nhau. Việc chế tạo các tấm nhôm với độ dày 4mm là một công việc khó khăn, quyết định thành bại của công trình DDP. Hadid đã yêu cầu một công ty của Anh và Đức chế tác các tấm nhôm với các góc bo tròn 2 chiều nhưng họ đã trả lời rằng để chế tạo từng tấm nhôm không có hình thù cố định đó phải làm thủ công và mất khoảng 20 năm. Sau nhiều vấp váp trong quá trình tiến hành, phía công ty thiết kế đã phát triển được các thiết bị đúc và máy cắt theo công nghệ tiên tiến của Hàn Quốc. Phát minh này đang giữ 6 bản quyền sáng tạo và Hadid đã giới thiệu với cả thế giới các tấm phủ của Hàn Quốc có thể hiện thực hóa thiết kế của bà.

Tổ trưởng công vụ Công ty vật liệu Samsung Lee Sang Gyu cho biết "Đây là một công trình kiến trúc có một không hai trên thế giới nên chúng tôi không có tài liệu để tham khảo, việc thi công gặp nhiều khó khăn" và "Chúng tôi đã tổng động viên mọi kỹ thuật trong lĩnh vực đúc kim loại để thực hiện thành công công tác lắp các tấm nhôm phủ trong khuôn khổ thời gian và chi phí đã định".


- Chúng tôi đã có trò chuyện về thế giới kiến trúc của tại cuộc họp báo với Zaha Hadid được tổ chức tại DDP vào ngày 11 vừa qua.


- Tiêu chí hàng đầu khi bà thiết kế DDP là gì?

- Mục tiêu của tôi là tạo ra một bông hoa văn hóa tại Dongdaemun, một khu vực có lịch sử lâu đời và phồn hoa bậc nhất tại Seoul. Tôi đã thiết kế để những sự kiện cũng như triển lãm diễn ra tại đây có thể mang đến sức sống văn hóa mới cho khu vực lân cận. Tôi muốn làm sống dậy dấu tích của thành quách xưa kia trong sự tổng hòa mềm mại giữa công viên và một trung tâm thương mại. Tôi cũng đã cân nhắc đến việc xung quanh đây không có một vành đai xanh nào. Tôi đã áp dụng công nghệ tiên tiến để xóa bỏ ranh giới giữa một công trình kiến trúc với tự nhiên để hòa hợp chúng trong một không gia chung.

- Lý do bà sử dụng nhiều đường cong trong thiết kế của mình?

- Tôi thích những đường cong. 20 năm trước khi bắt tay vào một số dự án, tôi đã suy nghĩ nhiều về việc tạo ra sự hòa hợp giữa địa hình công trình với công trình kiến trúc. Những dự án lớn thường được xây dựng ở khu đất rộng nên không tôi không thể không áp dụng suy nghĩ ấy với các đặc tính về địa hình. Do tôi luôn quan tâm tới địa hình nên có lẽ vì thế mà thiết kế của tôi thường xuất hiện nhiều hình tròn. Khi đặt chân tới một vùng đất lạ, điều tôi để ý nhất khi quan sát xung quanh là đường cong chứ không phải các góc cạnh. Vì thế, tôi đã cho nhiều đường cong vào trong thiết kế của mình.

- DDP khác với các tác phẩm khác ở chỗ nào?

- Tất cả các tác phẩm đều khác nhau do địa điểm (site specific). Do mọi công trình kiến trúc đều ra đời trên sự cân nhắc về địa hình nên đây chính là đắn đo chung của tôi khi thực hiện tất cả các dự án. Do dự án lần này phải tạo được sự hài hòa giữa công trình kiến trúc với địa hình nên tôi đã nảy ra suy nghĩ hay là mình nên tiếp cận dự án theo một hướng mới. Sau cố gắng theo đuổi mục tiêu tạo nên sự tổng hòa giữa công trình với bối cảnh lịch sử, đặc trưng của khu đất, cuối cùng tôi đã hoàn thành được một sản phẩm độc đáo, sáng tạo (original).

- Bà đã tới thăm nhiều thành phố trên thế giới, bà nhìn nhận những thành phố này theo quan điểm của thiết kế như thế nào?

- Mặc dù tôi đã đi nhiều nơi nhưng các thành phố của châu Á và châu Âu rất khác biệt. Mỗi thành phố đều có những đặc trưng riêng theo truyền thống cổ truyền của mình. Nhiều thành phố đang hướng đến xu hướng toàn cầu hóa nên giữa chúng bắt đầu có những điểm chung. Thành phố Seoul đang đi đúng hướng trong nỗ lực thay đổi để đi theo xu hướng toàn cầu hóa. Việc mà thành phố Seoul phải làm lúc này chính là cân nhắc xem phải làm thế nào để nêu bật được đặc trưng đô thị (urbanism).


- Bà làm thế nào để tiếp cận một cách sáng tạo?

- Việc kết hợp kiến trúc với địa hình làm một là một công việc khó khăn. Bản thân công trình kiến trúc trở thành địa hình. Đây chính là sự sáng tạo độc đáu. Việc trồng cỏ trên nóc công trình cũng là một sự sáng tạo, biến cả công trình trở thành một địa hình mới. Tôi không đóng hộp không gian kiến trúc mà muốn cả khu triển lãm phải có dáng dập hòa hợp trong địa hình, đây cũng là một sự sáng tạo.

- Bà đã thực hiện được bao nhiêu phần của thiết kế gốc? Bà có hài lòng với hình hài đã hoàn thiện của DDP không?

- Giữa thiết kế và xây dựng công trình có một khoảng cách. Nếu công trình kiến trúc được sử dụng trong thực tế, nó sẽ mang dáng dập cực kỳ cổ điển do đặc trưng của chất liệu. Thế nên nó sẽ mang một sắc thái khác so với bản vẽ. Quá trình xây dựng cũng là quá trình giải thích bản vẽ. Việc công trình xây dựng lần này đã giải thích rõ được ý tưởng độc đáo chính là một thành công của chúng tôi.

- Bà đã cân nhác các yếu tố mang tính lịch sử, văn hóa như thế nào?

- (Schumacher) Việc phá bỏ Sân vận động Dongdaemun và xây dựng design plaza là quyết định của thành phố Seoul. Khi tôi tham gia cuộc thi tìm người thiết kế điều này đã được trình bày rõ. Yêu cầu của phía thành phố là thiết kế phải phản ánh được một sự thật rằng nơi đây đã từng là một sân vận động và công trình phải hòa hợp được với địa hình. Chúng tôi đã giữ lại hệ thống đèn chiếu sáng(floodlight) đã từng được sử dụng tại sân vận động. Thiết kế của chúng tôi mặc dù trừu tượng nhưng vẫn gợi cảm giác về một sân vận động.

- Sự khác biệt trong thiết kế một công trình dùng làm không gian triển lãm là gì?

- (Schumacher) Chúng tôi có thể tạo ra được những nét uốn lượn mềm mại, nuột nà nhờ vào các công thức điện toán. Chúng tôi đã cố gắng để đưa triết lý đô thị (urbanism) vào trong thiết kế. Điều này được áp dụng trong thiết kế nội thất cũng như thiết kế sản phẩm. DDP là một tòa nhà cực kỳ phức tạp nên chúng tôi bắt buộc phải sử dụng đến các công thức điện toán. Chúng tôi cố tình đưa nhiều đường cong vào thiết kế tòa nhà. Để bố trí các không gian sử dụng đa mục đích và giải quyết những yếu tố phức tạp ấy, chúng tôi phải thể hiện được sự thanh thoát về mặt thị giác. Nếu các thiết kế là đường thẳng sẽ gây rối mắt. Nhưng nhờ những đường cong mà cả công trình đã toát lên được nét tao nhã và thanh thoát dù thiết kế rất phức tạp.

- Tôi nghĩ rằng thiết kế và kiến trúc khá giống nhau. Nhưng kiến trúc có thể phức tạp và khó khăn hơn nhiều. Trong không gian kiến trúc lại có không gian và không gian đa tầng và kiến trúc phải thiết kế được những không gian ấy nên nó rõ ràng nó phức tạp hơn hẳn. Các công ty thiết kế có thể thiết kế với quy mô đa dạng. Về khái niệm cơ bản, thiết kế một chiếc nhẫn và thiết kế một tòa nhà có thể giống nhau nhưng trong quá trình tạo ra được thành quả, kiến trúc hẳn vẫn phức tạp hơn.

- Có ý kiến chỉ trích quy mô của công trình quá hoành tráng, bà nghĩ thế nào về điều đó?

- Tôi muốn hỏi lại xem họ dựa vào đâu để cho là hoành tráng. Thực ra quy mô nằm trong tay kiến trúc sư. Việc thiết kế DDP khác với thiết kế một ngôi nhà hay văn phòng. Đây là thiết kế thỏa mãn được các chức năng đặc biệt của công trình. Chúng tôi phải sử dụng nhiều đường cong để tạo được sự hòa hợp với địa hình. Nhưng nếu chúng tôi dùng đường thẳng để thiết kế một công trình hình hộp sẽ không thể tạo được sự hài hòa với địa hình và nó sẽ trông còn to hơn cả bây giờ nữa. Chúng tôi không thể giảm quy mô công trình vì chức năng và số lượng người sử dụng đã được định sẵn. Nếu điều kiện thay đổi thì công trình sẽ trở thành một dự án khác.

- Thành phố Seoul phải hướng đến điều gì trong thiết kế đô thị?

- Mọi thành phố đều phải cân nhắc tới đặc điểm của đô thị trong kiến trúc. Cùng với sự thay đổi như các phương tiện giao thông, nhiều thành phố đang phải thay đổi rất nhiều. Chúng ta cũng phải cân nhắc tới cả sự tăng trưởng và đặc trưng của thành phố nữa. Trong quá trình thay đổi dáng dấp của đô thị, không nên chỉ chú trọng tới việc xây dựng các tòa nhà mới mà còn phải phản ánh được đặc điểm thay đổi của thành phố trong kiến trúc.

- Bà là một nữ kiến trúc sư hàng đầu. Người ta nói kiến trúc là 'Một trận chiến không có điểm dừng', bà nghĩ sao về điều này?

- Bản thân kiến trúc sư là một nghề cực kỳ khó khăn và vất vả. Kiến trúc sư luôn phải thuyết phục đồng nghiệp, chính quyền, các chủ thầu. Vì tôi là phụ nữ nên tôi thấy trận chiến ấy càng gian nan hơn. Đối với tôi, 30 mươi năm trong nghề với tư cách là một nữ kiến trúc sư, tôi đã gặp vô vàn trở ngại để được công nhận. Gần đây, môi trường làm viêch đã thay đổi nên những định kiến và sự phân biệt về nữ giới đã giảm đi nhiều. Nhưng dù vậy, nữ giới làm trong ngành nghề này đúng là vất vả hơn.

Phóng viên Lim Jae Eon của Korea.net.
jun2@korea.kr