Lưỡi dao đá Thời đại Đồ Đá mới, mũi tên đá Thời Đại Đồ Đồng, những chiếc thìa inox, những lá bài hwatu và những chiếc quần bò của thời đại ngày nay...
Đó là những hiện vật đang được lưu giữ tại Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc và hình ảnh những hiện vật này hiện có thể xem trên trang chủ của Bảo tàng.

Tháng 11/2015, Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc đã giới thiệu đến công chúng dữ liệu trực tuyến của 99% số hiện vật lưu giữ trong bảo tàng, tương đương khoảng 68.000 hiện vật. Bảo tàng vừa nhận được đề nghị ký kết biên bản ghi nhớ (MOU) với Chương trình Mỹ thuật của Google. Bởi đây là bảo tàng đầu tiên trên thế giới giới thiệu số lượng lớn các hiện vật trưng bày đến đông đảo công chúng ở bất cứ đâu trên thế giới. Các hoạt động này được thực hiện phần lớn là do niềm tin của Giám đốc Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc Cheon Jingi. "Thời đại mà các bảo tàng kiêu hãnh về số lượng hiện vật của mình đã qua. Các bảo tàng ngày nay phải mở cửa các nguồn tài liệu đến đông đảo công chúng để người sử dụng có thể tự tìm kiếm thông tin và sử dụng nguồn tài liệu đó dù là mục đích công cộng hay thương mại", Giám đốc Cheon nhấn mạnh.

Niềm tin của Giám đốc Cheon không chỉ áp dụng cho việc thông tin hoá bảo tàng mà còn có thể thấy trong các buổi triển lãm và vai trò của Bảo tàng. Korea.net đã có cuộc trò chuyện với Giám đốc Cheon về các ý tưởng của ông trong quản lý Bảo tàng trong tương lai và suy nghĩ của ông về dân tộc, văn hoá, lịch sử.



- Phạm vi các buổi triển lãm của Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc đã phát triển từ các hiện vật sinh hoạt đời thường đến việc hình thành quan hệ ngoại giao giữa các nước. Nó đã vượt qua khái niệm "dân tộc" vốn có. Vậy đâu là nền tảng của việc này?

Chúng tôi đã và đang tổ chức các buổi triển lãm "Quần bò", "Giao lưu văn hoá ẩm thực trên bàn ăn" và trong hai năm sau, chúng tôi sẽ có kế hoạch mở cuộc triển lãm về "Phế liệu" (junk). Chúng tôi có thể thực hiện các triển lãm này là bởi "dân tộc" mang ý nghĩa rộng. Cá nhân tôi tin rằng Bảo tàng Dân tộc Quốc gia nên truyền tải một thông điệp mạnh mẽ đến thế giới hiện tại mỗi ba năm một lần.

Tôi có ý tưởng về triển lãm "Quần bò" sau khi đọc bài báo cáo về quần bò do một nhà nhân loại học người Anh đã viết. Sau đó, chúng tôi đã mất ba năm để biến ý tưởng thành hiện thực và có thêm nhiều ý tưởng khác nhờ đi tham quan Bảo tàng Levis Strauss tại Mỹ, tìm hiểu về lịch sử của quần bò tại Hàn Quốc với các thương hiệu trong nước như Bang Bang hay Jordache. Một người Mỹ 80 tuổi đã coi chiếc quần bò như một trang phục gợi cảm và thậm chí còn tặng chiếc quần cho chúng tôi. Tại Nhật, một chiếc quần bò có thể có giá đến hơn 5 triệu won. Tôi đã nhận ra rằng, mặc dù mỗi người đều nghĩ họ biết quần bò là gì, nhưng họ có cách hiểu khác nhau tuỳ theo nền văn hoá. Ở triển lãm "Giao lưu văn hoá ẩm thực trên bàn ăn", giám tuyển, nhà sản xuất ở các lĩnh vực nghệ thuật khác nhau như không gian, hình ảnh, âm thanh đã tham gia vào đó, đưa ra ý tưởng và kết quả là cố gắng của chúng tôi khi tạo ra một màn hình xoay 360 độ. 



- Hàn Quốc là nơi ngày càng nhiều những người sản xuất nội dung văn hoá, nhưng có vẻ thiếu người tiêu thụ văn hoá. Ông có suy nghĩ hay giải pháp thế nào về việc này?

Cũng giống như khi người ta đến với bảo tàng chỉ để tìm hiểu, bởi họ không biết cách sử dụng các tài sản trong bảo tàng. Hiện nay, nhiều người không biết cách sử dụng văn hoá mà chúng ta làm ra, đặc biệt là khi so sánh với tổng lượng nội dung văn hoá mà Hàn Quốc sáng tạo ra. Những người sáng tạo, sản xuất nội dung văn hoá cần phải quan tâm đến quan điểm của người tiêu dùng đến mức có thể trước khi làm ra nội dung văn hoá.

Lấy ví dụ là triển lãm "Khỉ", khi nhìn vào bức điêu khắc men ngọc khỉ mẹ ôm khỉ con trong lòng, chúng ta không nên chỉ thấy "men ngọc, mẹ con khỉ, bức điêu khắc" mà còn phải có thể khóc với tác phẩm đó. Những gia đình mất con, hay đứa trẻ mất cha mẹ từ sớm sẽ nhìn tác phẩm theo cách đó và cảm thấy được xoa dịu nỗi lòng. Bởi tác phẩm thể hiện tình cảm gia đình, tình mẫu tử. Khi họ khóc và cảm thấy được an ủi, họ sẽ thấy nhẹ lòng và rồi họ nhìn đến mẹ con khỉ, nhìn thấy màu men xanh ngọc bích. Cuối cùng, họ sẽ thấy tác phẩm bằng cả trái tim. Để làm được những điều này, bảo tàng phải là nơi tạo được sự thoải mái. Một người đến bảo tàng không chỉ đơn thuần là học kiến thức nữa mà còn có thể ăn, có thể vui chơi. Tôi hy vọng thông qua bảo tàng, mọi người sẽ thay đổi cách nhìn về lịch sử, văn hoá và quan điểm đối với bảo tàng.

- Từ năm 2010, Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc đã tiến hành dự án mang tên "Chiếc hộp Đa văn hoá" (Kkureomi), giới thiệu văn hoá các nước Việt Nam, Mông Cổ, Phillipines, Uzbekistan, Trung Quốc và Hàn Quốc. Vậy ông đang cố gắng theo đuổi điều khi khi thực hiện dự án đa văn hoá này?

Đối với văn hoá, chúng ta phải trao đổi hai chiều. Chúng ta phải giới thiệu các nền văn hoá, xã hội khác cũng như văn hoá, truyền thống của mình, để mở rộng sự hiểu biết. Chúng ta phải suy ngẫm rằng nhân loại đã sinh sống cùng nhau ra sao, làm thế nào để cùng sinh sống trong hoà hợp và cùng đạt được thịnh vượng. "Con đường tiếp cận văn hoá" có thể trở thành một trong những phương pháp căn bản để làm được điều đó. Vậy một trong những nhiệm vụ mà Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc phải làm là thực hiện dự án "Chiếc hộp Đa văn hoá" (Kkureomi) để chia sẻ các nền văn hoá khác nhau và mở rộng sự hiểu biết. 

Chúng ta cũng phải thay đổi quan điểm về đa văn hoá. Không chỉ nhìn từ quan điểm của riêng Hàn Quốc mà chúng ta còn phải nhìn từ quan điểm của xã hội khác và thay đổi tư duy của chúng ta trước. Lấy ví dụ, chúng ta không thể ép một cô dâu Việt phải học văn hoá Hàn Quốc. Thay vào đó, nếu gia đình cố gắng học hỏi và tìm hiểu văn hoá, ngôn ngữ của người vợ, người mẹ ấy thì gia đình sẽ được hạnh phúc.

Chúng ta đang sống trong thời đại sản xuất và tiêu thụ hàng loạt. Họ nói rằng một trung tâm bán buôn trung bình có đến 30.000-40.000 sản phẩm. Trong số đó, những đồ vật chúng ta mua chỉ có giá trị lưu giữ khi chúng kết hợp với người khác, không gian khác và những đồ vật khác. Để sưu tập hiện vật của thời đại chúng ta, Bảo tàng chúng tôi tiến hành điều tra có bao nhiêu đồ vật sinh hoạt hàng ngày trung bình trong một gia đình. Và để làm điều này, chúng tôi phát hành cuốn sách "Đồ dùng sinh hoạt", tên gọi là "Sallim Sari", ba lần trong năm. Thông qua những điều tra này, chúng tôi có thể ghi lại số lượng đồ vật, màu sắc, hình dáng và vị trí địa lý, đồng thời chụp ảnh đồ vật và lưu giữ như các hiện vật khác. Trong quá trình đó, chúng tôi cũng nhận được những vật phẩm gửi tặng. Nhờ vào những ghi chép này, chúng ta sẽ có thể tái hiện lại ngôi nhà của ngày hôm nay trong tương lai. Một vật phẩm đã đi vào "tình huống văn hoá", hay các vật phẩm có người sử dụng, thời gian và địa điểm sử dụng đều có giá trị lưu giữ. Nó có thể không có nhiều giá trị ngay lúc này, nhưng mười năm sau, nó sẽ có giá trị văn hoá.

Chúng ta cần phải suy nghĩ xem trong tương lai làm thế nào chúng ta có thể ghi ghép, sưu tầm và tái hiện các không gian của chúng ta hiện nay. Nó giống như là chúng ta giả thuyết về văn hoá sinh hoạt của tổ tiên trước đây thông qua các khối vỏ sò hay các cuộc đào bới khảo cổ. Nếu chúng ta không ghi chép lại thì hàng ngàn năm sau khi các nhà khảo cổ học tìm thấy vỏ gói mì ăn liền tại bãi rác thải, họ sẽ có thể nghĩ rằng "Mỳ ăn liền là thực phẩm chủ yếu của người thời xưa."

- Ông đã lớn lên từ cái nôi văn hoá Nho giáo điển hình tại Andong. Tôi nghĩ ông có những ký ức đặc biệt mà chỉ có thể trải nghiệm ở trong một đại gia đình. Vậy có kỷ niệm nào đặc biệt mà ông đã trải qua trong đại gia đình của mình vào thời niên thiếu, để hình thành nên bản thân ngày hôm nay không?

Tôi chỉ gói gọn trong một câu, đó là: sự tự do. Tôi không học ở một trường đại học danh tiếng, cũng không lớn lên trong "gia môn quý tộc". Một cách giản dị, việc lớn lên ở Andong đã giúp tôi ở vị trí này hôm nay. Tôi cho rằng tôi có một quan điểm khác biệt với nhiều người khi họ nhìn vào văn hoá truyền thống, bởi tôi lớn lên ở Andong. Về điểm này, tôi tự hào về "vùng đất văn hoá Andong" của mình. Học vấn về dân dộc cũng là một sức mạnh khác đã giúp tôi trở thành như ngày hôm nay. Dân tộc học là một lĩnh vực luôn luôn liên quan đến hiện trường: địa điểm vật lý. Cách duy nhất để có được kiến thức là phải trò chuyện với những bậc cao nhân sống ở đó. Do lớn lên trong đại gia đình, tôi đã quen với cách tiếp xúc với những người lớn tuổi một cách tự nhiên nên tôi cảm thấy dễ dàng nói chuyện với người lớn tuổi. Trong thời đại ngày nay, người ta phán xét người khác qua trường đại học danh tiếng hoặc từ lựa chọn chuyên môn của người đó. Tuy nhiên, điều đó không ứng dụng với tôi. Bởi tôi không phải người như thế, tôi sẽ thấy vui khi tôi có thể truyền cảm hứng cho một ai đó và tôi tin rằng mình đã làm trọn vai trò của mình.



- Xã hội Hàn Quốc ngày nay dường như xa dần với gốc rễ Nho giáo. Có những người coi văn hoá Nho giáo ở góc độ tiêu cực. Tuy nhiên, có giá trị Nho giáo nào mà chúng ta cần phải duy trì và chia sẻ với thế giới không?

Dường như chúng ta đang đánh giá và diễn giải Nho giáo quá mức theo nghĩa tiêu cực. Có một câu từ thời xưa nói rằng, nếu một ngôi làng có người chết đói thì ngôi làng đó không đáng để sống. Câu nói này xuất phát từ sự vị tha trong tư duy Nho giáo truyền thống. Tôi tin rằng Nho giáo có thể trở thành một cách nuôi dưỡng những người lãnh đạo thế giới, chứ không phải điều mà chúng ta chối bỏ. Chúng ta có thể thấy điều đó trong cuốn sách "Như một Nho sĩ, như một Toegye" do Kim Byeong-il, Giám đốc Trung tâm Đào tạo Văn hoá Nho sĩ (Seonbi) viết. Cuốn sách viết về trường hợp của Kim Yong, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (World Bank) và nói rằng Kim là ví dụ cho tinh thần Nho sĩ (seonbi) của Nho giáo. Kim vốn là một bác sĩ và đã học về nhân loại học. Mẹ của Kim là một học giả nghiên cứu về học giả danh tiếng thời Joseon, Toegye Yi Hwang (1501-570). Kim có mục tiêu phục vụ cho nhân loại dựa trên kiến thức y học của mình. Ông đã từng làm hiệu trưởng trường đại học, sau đó trở thành Chủ tịch của Ngân hàng Thế giới, thực hiện cách sống của mình. Chúng ta cần phải chia sẻ các giá trị Nho giáo trong việc giúp đỡ nhân loại, bác ái, cuộc sống vị tha, tôn trọng, nghiêm khắc với bản thân và rộng lòng với người khác. 

- Xã hội nhấn mạnh đến tính quan trọng của nhân văn học. Tuy nhiên rất nhiều sinh viên tránh học nhân văn học bởi họ phải chuẩn bị kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp. Là một học giả, ông nghĩ sao về việc này?

Chúng ta phải học nhân văn không phải như nghề nghiệp của mình, mà như là cách sống trọn cuộc đời. Mấy năm trước, Bảo tàng chúng tôi đã tổ chức triển lãm đặc biệt về "Jongga" (nhà trưởng của một dòng họ). Trong khi chuẩn bị cho triển lãm, chúng tôi đã tìm hiểu bí quyết đã giúp họ thành công trong hàng trăm năm qua và được mọi người xung quanh kính trọng. Ví dụ như gia đình họ Ryu, nằm ở Munhwa, Gure, có một chiếc thùng to đầy gạo để bên ngoài nhà. Họ cho những người nghèo đói có thể lấy gạo ở đó. Đó là tinh thần "chia sẻ cho người khác lấy". Tất cả các "Jongga" được kính trọng này, bao gồm nhà họ Kim ở Andong, họ Choi ở Gyeongju, đều có điểm chung là tinh thần chia sẻ. Họ cố gắng để tất cả cùng sinh sống, chứ không chỉ tập trung vào sống tốt bản thân mình.
Nhân văn học tuy không giúp cho chúng ta ăn, nhưng có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống. Nếu như không có những thùng gạo như tinh thần chia sẻ thì các "Jongga" đã lâm vào cảnh tan biến. Tuy nhiên, những người hàng xóm sống quanh các "Jongga" đã bảo vệ họ khi họ đối mặt với những nguy cơ lịch sử, chính trị. Đó là nhờ các "Jongga" sống cuộc sống quan tâm đến người khác, sự khiêm tốn, tôn trọng và bài học gia đình về cuộc sống cùng chung sống hoà hợp với nhau. Chúng ta cần phải nói về nhân văn học như là một cách sống, một lối sống tử tế. Khi học về nhân văn, chúng ta sẽ hàn gắn được cuộc sống của mình. Các bài học nhân văn học ngày nay được thiết kế để học bằng trí óc, nhưng đó không phải là cách thích hợp để tiếp nhận nó. 

- Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc còn tiến hành các chương trình giáo dục dành cho nhiều đối tượng như thanh thiếu niên, người trưởng thành, người nước ngoài. Lý do cho các chương trình giáo dục này là gì và ông có kế hoạch tương lai cho các chương trình này ra sao?

Tri thức đạt được bằng trí óc khác với tri thức học được bằng tâm hồn và cảm nhận bằng cơ thể. Kiến thức mà chúng ta học ở trường là học bằng trí óc. Chương trình giáo dục của Bảo tàng chúng tôi thì khác. Chúng ta có thể nhìn thấy hiện vật trực tiếp, có thể làm ra và trải nghiệm bằng cơ thể. Những chương trình giáo dục tại bảo tàng có sức mạnh khác, không giống như giáo dục học thuật ở nhà trường, bởi nó gắn kết với hiện trường. Các chương trình giáo dục đa dạng này dựa trên các kinh nghiệm khác nhau. Khi xét đến những sức mạnh này, chúng tôi hy vọng sẽ có kế hoạch cho nhiều chương trình giáo dục đa dạng, ở đó người tham gia có thể học bằng trái tim, trải nghiệm bằng cơ thể và lưu giữ trong ký ức một thời gian thật lâu.
Đối tượng giáo dục trước đây chỉ là thanh thiếu niên, chuyên gia nhưng vẫn thiếu các chương trình giáo dục cho người cao tuổi. Vì vậy, chúng tôi đang lên kế hoạch cho các buổi triển lãm đặc biệt và chương trình giáo dục dành cho người cao tuổi với chủ đề văn hoá như Đông y, thực phẩm sức khoẻ để có cuộc sống mạnh khoẻ. Chúng tôi cũng sẽ tổ chức một triển lãm về phong cách sống của những người cao tuổi. Triển lãm sẽ thể hiện suy nghĩ và sự thông thái của nhóm đối tượng này. Bằng các chương trình này, tôi muốn gắn kết các tầng lớp, các thế hệ trong cuộc sống.

- Có triển lãm nào ông muốn tổ chức trong thời gian tới không?

Tôi hy vọng chúng tôi có thể tổ chức triển lãm về đồ phế thải, đường, và mùi hương. Đường đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử văn minh nhân loại.

Tôi có ý tưởng về triển lãm đồ phế thải sau khi xem bài thuyết trình của giám tuyển của Bảo tàng Mỹ thuật Dân tộc Quốc gia Pháp trong một hội thảo vào năm ngoái. Tôi đã đưa ra ý tưởng với giám tuyển người Pháp rằng Hàn Quốc và Pháp nên mở một cuộc triển lãm về đồ phế thải, phía Pháp tập trung vào đồ phế thải khu vực Địa Trung Hải còn phía Hàn Quốc tập trung vào đồ phế thải tại Hàn Quốc. Hiện nay, chúng tôi đang chuẩn bị cho một hội thảo học thuật liên quan và sẽ tổ chức triển lãm vào mùa hè hoặc sau đó trong năm 2017. Trước đây, người ta không quá vô tâm khi vứt bỏ mọi thứ. Nếu quần áo cũ và rách, họ dùng một mảnh jogakbo (mảnh vá) để ghép lại, cũng không vứt bỏ đến cả chiếc chổi. Thế nhưng ngày nay, chúng ta vứt bỏ bao nhiêu rác phế thải trong một ngày? Triển lãm của chúng tôi sẽ thể hiện số lượng rác phế thải mà một người thải ra trong một ngày. Triển lãm cũng sẽ bao gồm nghệ thuật làm từ rác phế thải, người có thể ăn phế thải, tái sử dụng và vấn đề về môi trường, tương lai của trái đất.
Với triển lãm về mùi hương, tất cả các thương hiệu thời trang xa xỉ như Chanel đều có mùi hương riêng. Còn Hàn Quốc thì sao? Tôi tự hỏi mình rằng, liệu chăng Hàn Quốc chỉ có mùi hương khi đốt hương trong những ngày cúng giỗ (jesa).

- Đây có thể là một câu hỏi không liên quan, nhưng theo ông thì đâu là lý do mà mọi người phải đi đến bảo tàng?

Bạn có thể đến bảo tàng để tìm niềm vui. Không cần phải trông đợi rằng sẽ đạt được kinh nghiệm đặc biệt nào đó khi đến bảo tàng. Bạn chỉ cần đến với sự tự nguyện. Có ba nhóm người đến bảo tàng. Một là, nhóm người đến để học, hai là, nhóm người đến để ăn và ba là, nhóm người đến để tìm niềm vui. Phần lớn các khách tham quan đến bảo tàng là để học, nhưng tôi nghĩ rằng chỉ đến để lấy kiến thức thôi thì sẽ không thú vị. Đối với những người đến bảo tàng để ăn hay để chơi thì tôi hy vọng bảo tàng có thể bán những đồ ăn phổ biến của các nhà hàng ẩm thực nổi tiếng. Nếu chúng ta có thể đưa bảo tàng thành nơi có thể ăn những món ăn ngon, tôi cá rằng là sẽ có nhiều người tìm đến bảo tàng. Với Bảo tàng Dân tộc Quốc gia Hàn Quốc, trong năm 2014 chúng tôi có 3,5 triệu khách tham quan (khoảng 65% trong số đó là người nước ngoài). Lượng khách tham quan trực tuyến là 2,5 triệu người. Dự án "Tìm đến Bảo tàng" của chúng tôi cũng đã thu hút 300.000 người trong một năm. Chúng tôi lên kế hoạch sẽ nghiên cứu để ngày càng nhiều người hơn nữa đến bảo tàng với nhiều phương thức khả thi.

- Ông đã định nghĩa bảo tàng là một "chiếc gương". Một chiếc gương có thể phản chiếu lịch sử và phản chiếu bản thân. Vậy cách tốt nhất để chúng ta có thể sử dụng bảo tàng như một chiếc gương là gì?

Chúng ta không nên lặp lại những sai lầm trong quá khứ. Cũng như chúng ta có thể soi thấy hình ảnh phía trước, bên cạnh, phía sau qua gương, chúng ta cũng có thể nhìn thấy quá khứ từ nhiều góc độ thông qua bảo tàng. Hình ảnh của chúng ta được phản chiếu trong gương, cũng như vậy, tôi có thể thấy được quá khứ và tương lai của tôi đã và sẽ chưa biết.

Các bảo tàng trưng bày truyền thống và quá khứ thông qua các hiện vật. Tuy nhiên, chúng ta nên thoát khỏi các câu chuyện quá khứ. Chúng ta phải nói về hiện tại và tương lai, nói về câu chuyện của nhân loại. Lịch sử và văn hoá không phải để nhìn lại mà là để nhìn về phía trước.

Bài: Yoon So-jung, phóng viên Korea.net
Ảnh: Jeon Han, phóng viên Korea.net
arete@korea.kr